Sterk met een vitaal netwerk, Maria Scheffers, druk 3
Inleiding
De kern van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) is het bevorderen van de eigen
verantwoordelijkheid en de onderlinge solidariteit van de burgers. Een ander belangrijk gedeelte is
dat de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid is verplaatst naar de gemeenten.
Empowerment is niet iets wat je op de cliënt kunt overbrengen, want een gevoel van eigenwaarde en
zelfvertrouwen ontwikkelen is persoonlijk. Het uitgangspunt is dat mensen de kracht en
mogelijkheden in zich hebben om hun leven vorm te geven.
De sociaal netwerkmethodiek stelt begeleiders in staat om op en doelgerichte, planmatige,
procesmatige en systematische wijze samen met de cliënt te werken. De sociaal netwerkmethodiek
is open en dynamisch. De interactie tussen de begeleider en de cliënt heeft de volgende kenmerken:
De cliënt heeft in het hulpverleningsproces de leidende rol, waardoor de hulpverlening een
coproductie wordt: de cliënt bepaalt de inhoud, de begeleider creëert de juist voorwaarden
en begeleidt het proces.
De begeleider sluit aan op de leef- en belevingswereld van de cliënt.
De begeleider zet zijn eigen sterke kanten, kwaliteiten en vaardigheden in bij het werken met
deze methodiek.
De mens manifesteert zich of tracht zich te manifesteren in een voortdurende wisselwerking met zijn
sociale en fysieke omgeving. Daarbij ontmoet hij problemen of problemen overkomen hem, die hij
chronisch of tijdelijk niet aankan. Daarvoor behoeft hij enige of heel veel ondersteuning om te
kunnen spreken van enige vorm van welbevinden.
Cultuursensitiviteit: een ingebouwde aandacht voor verscheidenheid in leefwijzen, mogelijkheden,
beperkingen en startposities.
,Hoofdstuk 1: de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
1.1 Wat houden de Wmo 2007 en de Wmo 2015 in?
De Wmo is een kaderwet, dat betekent dat de wet algemene kaders stelt en niet alles in detail
beschrijft. Deze wet betreft het voormalige:
Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg)
Welzijnswet
Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ)
o Wet collectieve preventie volksgezondheid (Wcpv)
Huishoudelijke verzorging en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ)
Decentralisatie heeft ervoor gezorgd dat de taken naar de gemeenten zijn gaan en dat zij
verantwoordelijk zijn voor het organiseren van hulp.
1.1.1 De drie transities
Naast de Wmo zijn nog drie andere wetten gedecentraliseerd (3 D’s)
De Participatiewet
De overheveling van begeleiding en persoonlijke zorg van AWBZ naar de Wmo
Transities bij jeugdzorg
Het doel van de Participatiewet is dat mensen zo veel mogelijk op gelijke voet staan met anderen,
mensen kunnen ontmoeten, contacten kunnen onderhouden en aan maatschappelijke activiteiten
kunnen deelnemen. Centraal staat mensen stimuleren om meer deel te nemen aan de samenleving.
Culturele/sociale participatie: culturele en/of sportactiviteiten
Maatschappelijke participatie: vrijwilligerswerk
Arbeidsparticipatie/economische participatie: arbeid
o Vroeger: Wet werk en bijstand (WWB), Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de
Wajong.
De AWBZ is vervangen door de Wet langdurige zorg en maakt het mogelijk dat langdurige
intramurale ondersteuning, begeleiding en verzorging wordt aangeboden. Dit zijn dan mensen met
een zware hulpvraag, want de lichte hulpvraag wordt opgelost door eigen omgeving. De persoonlijke
verzorging is samen met de extramurale verpleging overgeheveld van de AWBZ naar de
Zorgverkeringswet.
De Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Bopz), regelende gedwongen opname
en behandeling van mensen die een gevaar vormen voor zelfzelf en/of omgeving. Deze wet is
vervangen door:
De Wet verplichte ggz: voorkómen van verplichte zorg en minder dwang. De wet regelt de
rechten van mensen die te maken hebben met verplichte zorg.
De Wet zorg en dwang: regelt rechten van mensen met een verstandelijke beperking en
mensen met een psychogeriatrische aandoening die onvrijwillige zorg krijgen. De kern van de
wet is: nee, tenzij…
,De Jeugdwet heeft taken van de overheid en provincies naar gemeenten overgeheveld. Deze wet
vervangt behalve Wet op de jeugdzorg, ook Zorgverzekeringswet en de AWBZ. Ook
jeugdbescherming, jeugdreclassering, geïndiceerde en gesloten jeugdzorg zaten in de Wmo 2015. Ze
richten zich op:
Het inschakelen, herstellen en versterken van het probleemoplossend vermogen van
kinderen en jongeren, hun ouders en hun sociale omgeving.
Het bevorderen van de opvoedingscapaciteiten van de ouders en de sociale omgeving.
Preventie en vroegsignalering voor kwetsbare kinderen.
Het tijdig bieden van de juiste hulp op maat om de vraag naar intensieve hulp te
verminderen.
Psychiatrische diagnostiek en behandeling.
Effectieve en efficiënte samenwerking rond gezinnen.
Gemeenten staan positief tegenover de decentralisatie. Professionals en zorgaanbieders kunnen er
wel mee uit de voeten. Onderzoekers constateren dat het een goed fundament biedt.
1.1.2 Achtergronden
De volgende drie maatschappelijke ontwikkelingen waren aanleiding voor de totstandkoming van de
Wmo:
Noodzaak tot kostenbeheersing
Vermaatschappelijking van de zorg.
Geen sluitend transparant aanbod voor wonen, zorg en welzijn op lokaal niveau.
De kanteling is een metafoor voor de transformatie van werkwijzen die gepaard ging en gaat met de
transities in het sociale domein en steeds meer in de zorg. Het gaat uit van vraaggericht denken,
resultaatgericht denken, het benutten van eigen kracht, meer maatwerk en meer
verantwoordelijkheid en wederkerigheid.
In een verzorgingsstaat draagt de staat via een sociaal systeem primaire verantwoordelijkheid voor
het welzijn van zijn burgers.
Verzorgen: de staat biedt zorg voor wie door fysieke, cognitieve of psychische beperkingen
onvoldoende kan meekomen door ontwikkelingen in de samenleving.
Verzekeren: mensen zijn verzekerd tegen bepaalde vormen van inkomensverlies.
Verheffen en verbinden hadden een extra impuls nodig om een evenwichtig beleid te kunnen
realiseren:
Verheffen is investeren in mensen met een achterstand zodat zij zich vaardigheden eigen
maken om hun weg in de samenleving te vinden.
Verbinden staat voor het overbruggen van sociale en maatschappelijke afstand en het
bevorderen van onderlinge verbondenheid tussen mensen en groepen.
1.1.3 Doelen en uitgangspunten
Met het aanpassen van de AWBZ en de Wmo 2015 beoogt de regering:
Bij te vragen aan het realiseren van een inclusieve samenleving, waarin iedereen in staat
wordt gesteld gewoon mee te doen in deze maatschappij.
Meer samenhang tussen voorzieningen, een integraal aanbod van voorzieningen, betere
samenwerking van de verschillende professionals en verbetering van de kwaliteit van de zorg
en de ondersteuning aan burgers in hun directe omgeving.
, De manier waarop burgers een beroep kunnen doen op zorg en ondersteuning bij problemen is
nadrukkelijk ingericht als een piramide van vier lagen:
De basis wordt gevormd door de vitale burger.
De laag daarboven bestaat uit mensen die het niet lukt een eigen sociaal netwerk te
benutten.
Pas daarna komen collectief toegankelijke voorzieningen in beeld.
Als al deze inzet niet voldoende is, kan er een beroep gedaan worden op individuele
professionele zorg- en dienstverlening.
Voor de uitvoering van de Wmo worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:
Zelfredzaamheid: mensen zijn zoveel mogelijk verantwoordelijk voor zichzelf, en vervolgens
verantwoordelijk voor elkaar.
Participatie: bevorderen van deelnemen aan het maatschappelijk verkeer.
De gemeenten bieden maatwerkvoorzieningen voor kwetsbare mensen.
1.1.4 Extra taken van de gemeenten
De gemeenten zijn in het kader van de Wmo verplicht tot de volgende zaken:
Het opstellen van een vierjarenplan. Dit plan beschrijft de beleidsvoornemens van het
college die aansluiten op de prestatievelden van de Wmo bij het nemen van besluiten of te
verrichten handelingen die erop gericht zijn:
o De sociale samenhang en leefbaarheid te vergroten.
o De toegankelijkheid van voorzieningen te vereenvoudigen en diensten voor mensen
met een beperking te bevorderen, de veiligheid in de gemeente te bevorderen, en
huiselijk geweld te voorkomen en te bestrijden.
o Overbelasting van mantelzorgers en vrijwilligers voorkomen.
o Voorkomen dat burgers op maatschappelijke ondersteuning aangewezen zijn.
o Algemene voorzieningen bieden aan ingezetenen die maatschappelijke
ondersteuning nodig hebben.
o Maatwerkvoorzieningen bieden ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en
participatie.
o Opvang en/of beschermd wonen bieden aan mensen die niet in staat zijn zich op
eigen kracht te handhaven in de samenleving.
o Het op 13 december 2006 in New York tot stand gekomen Verdrag over de rechten
van personen met een handicap.
o Er wordt bijzondere aandacht gegeven aan:
Het bevorderen van een zo integraal mogelijke dienstverlening.
Het bevorderen van de samenwerking met en tussen zorgverzekeraars en
zorgaanbieders.
Keuzemogelijkheden voor de ontvangers van een maatwerkvoorziening.
Cliënten wijzen op de mogelijkheid van een onafhankelijke cliëntondersteuning.
Om deze taken zo goed mogelijk uit te voeren, hebben gemeenten een aantal voorzieningen
getroffen:
Er zijn Wmo-raden/sociaaldomeinbrede raden c.q. participatieraden van burgers.
Voorzien in een of meer loketten waar mensen terecht kunnen met al hun vragen.
Voeren van een zogenaamd inclusief beleid, dat wil zeggen een algemeen beleid gericht op
alle burgers.
Leveren van individuele geïndiceerde voorzieningen afgestemd op de persoon.
Burgers en gemeenteraad in staat stellen het lokale bestuur aan te spreken op hun
resultaten.
