Een uitgebreide en overzichtelijke samenvatting van de hoorcolleges uit week 7 voor deeltentamen 2 van het vak Ontwikkeling (5102ONTW6Y) van de studie Psychobiologie aan de UvA (). Ik had zelf een 8,8 voor dit tentamen.
Inhoud
Hoorcollege 12 (21-2-2023): Adaptations and evolved design ........................................................ 2
Plasticiteit en aanpassing .......................................................................................................... 2
Developmental plasticity: invloed van prenatale factoren ........................................................... 3
Interactie tussen genen en omgeving ......................................................................................... 5
Epigenetica............................................................................................................................. 10
Hoorcollege 13 (23-3-2023): Autisme & Schizofrenie ................................................................... 13
Autisme .................................................................................................................................. 13
Diagnose, epidemiologie...................................................................................................... 13
Hot topics ........................................................................................................................... 13
Genetica ............................................................................................................................. 15
Neurobiologie...................................................................................................................... 15
Interventies ......................................................................................................................... 15
Theorieën: wat zijn de onderliggende psychologische mechanismes? ................................... 17
Schizofrenie............................................................................................................................ 21
Diagnose, epidemiologie, verloop ........................................................................................ 22
Genetica ............................................................................................................................. 24
Neurobiologie...................................................................................................................... 25
Hoorcollege 12 (24-3-2023): Epigenetica en autisme ................................................................... 28
Epigentica: wat wordt er onder verstaan? ................................................................................. 29
Epigenetica: welke technieken worden gebruikt om epigenetische marks aan te tonen? ............ 36
Epigenetica en autisme: Fragile-X syndroom en Rett-syndroom ................................................ 37
,Dr. Molleman
❖ Hoe kunnen je ervaring je genexpressie beïnvloeden?
❖ (evolutie en ontwikkeling komen samen)
❖ Wat gaan we bespreken?
o Plasticiteit en aanpassing
o Developmental plasticity: invloed van prenatale factoren
o Interactie tussen genen en omgeving
o Epigenetica
Plasticiteit en aanpassing
❖ Hoe ontstaat plasticiteit?
o Vanuit evolutionair oogpunt is plasticiteit een paradox:
▪ Als een eigenschap evolutionair voordelig is, dan zal natuurlijke selectie
ervoor zorgen dat deze eigenschap tot fixatie komt in de populatie
▪ Maar natuurlijke selectie heeft variatie nodig om iets te kunnen selecteren
▪ En: individuele verschillen vind je overal
• – is dit slechts ruis/random? Of adaptief?
o Verschillende adaptaties ontstaat door verschillende
omgevingen (denk aan LHT)!
❖ Verschillende types adaptaties: tabel 7.1 uit het boek
o Tijdschaal van links naar rechts: links kortere tijd van aanpassing, rechts langere
(Habituatie links, natuurlijke selectie rechts)
▪ Homeostase/acclimatie/habituatie: lichaam probeert in evenwicht te blijven
(kortste tijdspanne, seconden-dagen)
• Bv zweten, insuline-aanmaak
▪ Acclimatisation (iets langer, dagen-weken-maanden-jaren)
, • Bv jetlag, zuurstof in bloed bij hoogteverschillen
▪ Developmental plasticity (medium, maanden-jaren)
• Bv in veilige vs onveilige omgeving opgroeien, ontwikkelingspaden
▪ Transgenerational and epigenetic effects
• Hoe je ervaringen de expressie van je genen beinvloeden (binnen je
leven, en mogelijk aan generaties doorgeven (maar niet zoals
Lamarck dacht))
▪ Natuurlijke en seksuele selectie (langste tijdschaal)
• Population-level (recent, many generations)
• Human universal (ancient, many generations)
o Nog langer: natuurlijke selecties, over heel veel generaties
o Het boek loopt ook van links naar rechts door het schema heen
o Wij gaat het hebben over ontwikkelingsplasticiteit en epigenetica
Developmental plasticity: invloed van prenatale factoren
❖ Invloed van prenatale factoren
o Kan nadelig uitpakken
o Extreme casus: Softenon / thalidomide
▪ Desastreuze effect vond plaats als moeder medicijn had genomen
tussen 20 en 36 dagen
• Dan vindt neurulatie plaats
▪ 4% van slachtoffers ontwikkelde klassiek autisme
o Meestal volgt er een abortus, maar soms zijn de baby’s wel levensvatbaar
o Risicofactor van autisme?
❖ Prenatale factoren: autisme
o Geassocieerd met verhoogd risico op autisme:
▪ Diabetes van de moeder
▪ Prenatale infecties en ontsteking:
• Rubella (rodehond)
• Cytomegalovirus (CMV of herpes)
• Influenza (griep)
• Toxoplasma (bacteriën in rauw vlees en kattenpoep)
• Parvovirus (vijfde ziekte)
• Infecties gerelateerd aan teken (bijv. ziekte van Lyme
▪ Prenatale blootstelling aan drugs en chemicalieën:
• Selective serotonine reuptake inhibitors (SSRIs) (antidepressivum)
• Valporic acid (VPA) (anti-epilepsie-medicatie)
• Thalidomide (softenon)
• Cocaïne
• Alcohol
• Misoprostol (medicatie gebruikt om miskraam op te roepen)
• Sigaretten roken
• Luchtvervuiling
• Zware metalen
• Pesticiden en andere bestrijdingsmiddelen
▪ Vitamine-D tekort
▪ Foliumzuurtekort
, o De punten zelf verhogen de kans maar een klein beetje, maar er kunnen er natuurlijk
meerdere gelden en dan loop je meer kans
o Correlaties!
❖ Hoe werkt dit dan
biologisch?
o Door de
verschillende
omgevingsfactoren
komt
immuunsysteem
van moeder op
gang → komt in
bloed van baby →
impact op
structuren in
hersenontwikkeling
▪ Moeder
scheidt
cytokines af
-> via
placenta
naar kind -> invloed op hersenontwikkeling
▪ Maar ook op darmflora (hoe diverser hoe beter voor de hersenontwikkeling)
▪ Darmflora verbeteren om kans op autisme te verminderen?
o Kortom: prenataal worden epigenetische veranderingen in hersenen van kind
bewerkstelligt
▪ Hoe vroeger het gebeurt, hoe groter het effect voor het kind
❖ Developmental plasticity voorbeeld: obesitas
o Hoe kan het dat dezelfde factoren bij het ene kind meer effect hebben dan bij de
ander?
o Thrifty genotype
▪ ‘Thrifty’ betekent ‘gulzig’
▪ We hebben genotype dat aangepast is aan voedseltekort
▪ In tijden van overvloed ontwikkelen we obesitas
• Vroeger wisselingen in beschikbaarheid van voedsel, dus zodra
voedsel beschikbaar is, zoveel mogelijk opslaan als vet zodat je
langer overleeft tot de volgende keer. Als je die genen hebt ontwikkel
je sneller obesitas
▪ Commentaar
• Geen overgewicht in huidige jager-verzamelaar samenlevingen
• We weten niet precies hoe het leven er vroeger uit zag
• Dit soort verklaringen zijn dus een beetje shady
o Thrifty fenotype
▪ Meer plausibele verklaring
▪ Er vindt “developmental programming” plaats in de baarmoeder
• Als voedseltekort wanneer in baarmoeder -> kind geprogrammeerd
om als volwassene vet vast te houden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Annabel2703. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
