Omgevingsrecht samenvatting – boek Omgevingsrecht, 6e druk
Hoofdstuk 1 - Inleiding
1. Wat is omgevingsrecht?
Menselijke activiteiten hebben invloed op de fysieke leefomgeving. Naarmate de ruimte beperkter is en er
meer activiteiten zijn, dan is er meer behoefte aan regulering. De kwaliteit van de leefomgeving kan worden
verbeterd door ruimtelijke ordeningsrecht.
- Milieurecht: stelt regels omdat bedrijfsactiviteiten milieu kunnen verontreinigen
- Natuurbeschermingsrecht: want, door realisatie bedrijfs- of woonbestemmingen kunnen er schadelijke
gevolgen ontstaan voor het milieu
- Waterrecht: water heeft ook ruimte nodig
Definitie omgevingsrecht: alle rechtsgebieden die betrekking hebben op de regulering van de fysieke
leefomgeving en de samenhang tussen die rechtsgebieden
2. Omgevingsproblemen
Korte schets omgevingsproblematiek:
- Verlies aan biodiversiteit
- Klimaatverandering en energietransitie
- Overexploitatie natuurlijke hulpbronnen
- Bedreiging gezondheid
- Toename veiligheidsrisico’s
- Aantasting leefomgeving
- Congestie
- Achteruitgang leefbaarheid
- Ruimtelijke verschillen tussen regio’s
- Verontreiniging oppervlaktewater
3. Ontwikkeling van het omgevingsrecht
Op het gebied van milieuhygiëne…
- Hinderwet: eerste wet ingericht voor bescherming milieu. Doel was voorkomen en beperken van
overlast (gevaar, schade en hinder) voor omwonenden van ‘inrichtingen’.
- Wet algemene bepalingen milieuhygiëne: ingevoerd vanwege behoefte aan meer gecoördineerde en
integrale aanpak
- Wet milieubeheer: opvolger van de Wabm. Gericht op bescherming milieu als geheel
- Omgevingsvergunning was ook een belangrijke ontwikkeling.
Op het gebied van ruimtelijke ordening…
- Woningwet: tegen slechte woonomstandigheden
- Wet op de ruimtelijke ordening incl. herziening om lappendeken te voorkomen
Waterrecht…
- Waterschapswet: organieke wet voor waterschappen
- Waterwet: verbrokkelde waterwetgeving daarin ondergebracht
Natuurbeschermingsrecht: onderscheid tussen regelingen ter bescherming gebieden en regelingen ter
bescherming flora en fauna
- Natuurbeschermingswet 1998. Belangrijkste instrumenten:
o Aanwijzing natuurgebieden, beheerplannen voor gebieden, vergunningplichten voor
activiteiten
- Flora- en faunawet: einde aan verbrokkeling wetgeving voor flora en fauna. Bevat bepalingen op grond
waarvan soorten planten en dieren als beschermd worden aangemerkt
o Doel: bescherming individuen en behoud soorten en populaties
- Wet natuurbescherming: vervanger van de natuurbeschermingswet, vereenvoudiging wetgeving
Omgevingsrecht: er komt een Omgevingswet die twintig omgevingsrechtelijke wetten wil integreren tot één
wet. O.a. de Wabo, Wm, Wro en Waterwet.
, - Regionale uitvoeringsdiensten: belast met uitvoering en handhaving omgevingsrecht
- Bestuursorganen (GS, B&W) blijven bevoegd gezag en dragen de eindverantwoordelijkheid
4. Beginselen van het omgevingsrecht
- Voorzorgsbeginsel: men moet niet wachten met nemen maatregelen ter bescherming milieu en
natuur. Dus, niet wachten tot de gevolgen super duidelijk zijn.
o Heeft betrekking op het moment dat je de maatregelen neemt
- Preventiebeginsel: hangt nauw samen met preventiebeginsel. Wanneer je de maatregelen (op tijd)
neemt, dan moeten die maatregelen wel gericht zijn op voorkomen van milieuschade en niet op
herstel of ongedaan maken
- Beginsel van bestrijding aan de bron: de maatregelen moeten zijn gericht op de bron van
verontreiniging
- Beginsel van de vervuiler betaalt: vervuiler betaalt kosten voor voorkomen en beperken schade
- Stand-stillbeginsel: wanneer de feitelijke situatie beter is dan wat wordt voorgeschreven, dan moet je
de feitelijke situatie behouden
- ALARA beginsel: as low as reasonable achievable. Wanneer bepaalde negatieve gevolgen voor milieu
en natuur niet kunnen worden voorkomen door een activiteit, dan moet je regels maken die de grootst
mogelijke bescherming bieden (indien redelijk)… dus, take the measures that make any damage as low
as reasonably possible.
5. Wetgeving omgevingsrecht
Algemene wet bestuursrecht:
- Bevat regels die van toepassing zijn op omgevingsrecht
- Met name de dwingende bepalingen
- Maar ook bepalingen die expliciet van toepassing worden verklaard in milieuwetten
De Grondwet en organieke wetten (Gemw, Provw, Waterschapsw):
- In de Gw en organieke wetten worden de inrichting, samenstelling en bevoegdheden van de besturen
van provincies, gemeenten en waterschappen geregeld.
- Relevante voor omgevingsrecht, want…
o De autonome verordenende bevoegdheid van de provincie-, gemeente- en
waterschapsbesturen vindt zijn grondslag in deze wetten
o Ook de handhavingsbevoegdheid vloeit voort uit deze wetten
o Interbestuurlijk toezicht
o Taakverwaarlozingsregeling
Wetboek van strafrecht: strafrechtelijke handhaving omgevingsrecht
Wet op de economische delicten: veel overtredingen omgevingsrecht zijn economische delicten ex art. 1a Wed.
- Wed kent bepalingen die soms afwijken van WvS, bijvoorbeeld extra bevoegdheden OvJ of afwijkende
bevoegdheden opsporingsambtenaren
BW: onrechtmatige daad, aansprakelijkheid personen en zaken.
Omgevingswetgeving:
Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (sinds 2010, Wabo): kent ook uitvoeringsregelingen…
- Besluit omgevingsrecht (Bor)
- Ministeriële regeling omgevingsrecht (Mor)
- Wabo kent ook hoofdstuk over handhaving
Omgevingsvergunning: optelsom van bestaande toestemmingen die betrekking hebben op fysieke
leefomgeving.
- Je doet één vergunningsaanvraag, één procedure
Crisis- en herstelwet: veel uiteenlopende maatregelen met doel belemmeringen weg te nemen en procedures
te versnellen. In het bijzonder voor grote projecten.
Maatregelen Chw:
- Bestuursprocesrechtelijke maatregelen
- Maatregelen voor versnellen besluitvorming die alleen gelden voor een lijst met projectcategorieën
, - Regeling voor ontwikkelingsgebieden (aangewezen bij AMvB)
- Regeling voor versnelde uitvoering bouwprojecten
- Maatregelen m.b.t. alle ruimtelijke en infrastructurele projecten
Wet milieubeheer: milieurecht
- Doel: bescherming milieu
- Reikwijdte: gevolgen voor het milieu, bescherming van het milieu
- ‘Milieu’ moet ruim worden opgevat
- Grote delen Wm beïnvloed door EU richtlijnen
Belangrijkste instrumenten Wm…
- Hoofdstuk 4 (milieubeleidsplanning),
- Hoofdstuk 5 (milieukwaliteitseisen)
- Hoofdstuk 7 (milieueffectrapportage),
- Hoofdstuk 8 (inrichtingen),
o Kun je regels stellen voor miliebescherming tegen gevolgen die inrichtingen daarvoor kunnen
veroorzaken
o Inrichtingen: hier vallen een groot aantal bedrijfsmatige activiteiten onder,
o Een inrichting heeft vooraf geen toestemming nodig, sommige inrichtingen kennen een
meldingsplicht
- Hoofdstuk 9 (stoffen en producten),
o Uitvoering en implementatie EU-regelingen
- Hoofdstuk 11 (geluidsbelastingskaarten, actieplannen en geluidproductieplafonds),
- Hoofdstuk 15 (financiële instrumenten),
- Handel in emissierechten (hoofdstuk 16).
Wet bodembescherming: doel is sanering v.d. bodem
- Wbb bevat voorwaarden die gesteld kunnen worden aan het verrichten van handelingen in of op de
bodem. Wet heeft zowel betrekking op de bescherming van de bodem als op de sanering van vervuilde
bodem
Wet inzake milieuverontreiniging: wet ter bescherming van de lucht
Wet geluidshinder: in de Wet geluidhinder zijn regels opgenomen ter voorkoming en beperking van
geluidshinder. Kent normen en dingen voor zonering (zones waarin bepaalde normen gelden, vb.
industrieterreinen)
Ruimtelijke wetgeving:
Wet ruimtelijke ordening en Besluit ruimtelijke ordening: geven regels over wijze waarop plannen voor
verdeling van ruimte moeten worden vastgesteld.
- Reikwijdte Wro bepaald door het begrip ‘goede ruimtelijke ordening’
- Uitgangspunten Wro: scheiding tussen beleid, normstelling en uitvoering
Wat gebeurt er onder de Wro?
- Structuurvisies: Rijk, provincie en gemeente moeten verplicht structuurvisies vaststellen
- Bestemmingsplannen: emeenteraad verplicht vaststellen bestemmingsplannen, plan bestaat uit
kaarten en regels.
o Gebruik van grond in afwijking van bestemmingsplan is verboden, tenzij
omgevingsvergunning verleend
o Bestemmingsplan iedere 10 jaar vastgesteld, met mogelijkheid tot verlenging
o Bestemmingsplan is in beginsel het centrale juridisch bindende instrument van de Wro
Sturingsinstrumenten Wro…
- Algemene regels: opgesteld bij provinciale of gemeentelijke verordening
o Algemene regels heten ook wel instructies. Bepalen waar de inhoud van bestemmingsplannen
en waar die aan moeten voldoen
- Aanwijzingen door Rijk en provincie aan gemeenteraad over inhoud bestemmingsplan
- Bevoegdheid GS en minister BZK om d.m.v. aanwijzing ruimtelijke besluitvorming van een lagere
overheid te dwarsbomen, indien dit hoger beleid dreigt te doorkruisen
, Woningwet: en het Bouwbesluit is de uitvoeringsregeling
Waterwetgeving:
Waterwet en Waterschapswet:
In de waterwet staan doelstellingen van waterbeheer centraal, doelstellingen:
- Voorkoming en beperking overstromingen, wateroverlast en waterschaarste
- Bescherming en verbetering chemische en ecologische kwaliteit watersystemen
- Vervulling maatschappelijke functies
Doelstellingen: art. 2.1 Waterwet. Cruciaal voor toepassing Wtw
- Ruim omschreven doelstellingen
Natuurbeschermingswetgeving:
Wet natuurbescherming: doelstelling (art. 1.10)
- Beschermen en ontwikkelen natuur
- Behoud en herstel biologische diversiteit
- Doelmatig beheren maatschappelijke functies
- Verzekeren samenhangend beleid
De Wnb kent in H2 een regeling voor aanwijzing, beheer en bescherming van Natura 2000-gebieden
H3 kent soortenbescherming.
Hoofdstuk 3 - Milieueffectrapportage
1. Informatieverstrekking: algemeen
Omgevingsrecht kent bepalingen voor informatieverschaffing:
- Bepalingen in de Regeling omgevingsrecht (Mor) over informatieverstrekking in het kader van een
aanvraag om een omgevingsvergunning voor een inrichting
o Voor een ‘gewone’ inrichting kent art. 4.1 Mor een lijst met gegevens die de aanvrager moet
verstrekken
o Inrichting met geluidsoverlast? Dan geluidsrapport toevoegen aan aanvraag, art. 4.5 Mor
- Bepalingen in omgevingsrechtelijke wetten die onderzoek verplichten ter voorbereiding van vaststellen
of herzien van een bestemmingsplan
- Verplichting tot informatieverstrekking door een milieueffectenrapportage
Milieueffectrapportage vergelijkbaar met andere informatiestelsels… verschillen:
- M.e.r. heeft EU achtergrond
- Complexe procedure
- Verruimde reikwijdte
- Doorwerking verkregen informatie
2. Milieueffectrapportage, de richtlijnen
Richtlijn 2011/92 zegt dat bij projecten in bijlage 1 er altijd een mer-rapport moet komen. Bijlage II ziet op
minder bedreigende projecten.
- Lidstaten mogen in hun nationale wetgeving criteria vaststellen om mer-plichtige projecten te
onderscheiden van niet-mer-plichtige projecten
Mer-plicht: gekoppeld aan een vergunning
3. Milieueffectrapportage, het Nederlandse stelsel
Milieueffectenrapportage heeft soms betrekking op besluiten (vergunningen in de zin van de Mer-richtlijn) en
soms op plannen.
Kenmerkend is het lijstenstelsel: bijlage C en D mer-Besluit kent lijsten waaruit blijkt voor welke activiteiten en
voor welke besluiten of plannen er een mer moet komen.
Mer-procedure: onderscheid tussen uitgebreide mer-procedure en beperkte mer-procedure
Uitgebreide mer-procedure: geldt bij mer-plichtige plannen en complexe besluiten. Procedure:
- Initiatiefnemer meldt voornemen bij bevoegd gezag
- Voornemen bekendgemaakt, je kunt zienswijzen indienen + mercommissie kan advies uitbrengen,
eventueel ook passende beoordeling van significante effecten voor Natura 2000 gebied
