Samenvatting Economische en Sociale geschiedenis
Voor deeltentamen 1, blz. 11 – 170.
Schuingedrukt blauw = belangrijke historici/economen/sociologen etc.
Dikgedrukt onderstreept = belangrijke begrippen.
Dikgedrukt schuin = dit hoort nog bij het voorgaande kopje.
Cijfers die zo 1) staan = opsommingen van mijzelf.
Cijfers die zo 2] staan = opsommingen van het boek.
-> Pijltjes = gevolgen.
Inleiding: Economische en sociale geschiedenis blz. 12 - 13
Charles Tilly: ‘how ordinary people lived the big changes’.
Inleiding: Basisproblemen blz. 13 - 15
De problemen in het boek worden beschreven en geanalyseerd aan de hand van een aantal
basisproblemen. Dit zijn algemene problemen van menselijke samenlevingen. Mensen
proberen daar een oplossing voor te vinden. De basisproblemen zijn inkomen, macht en
risico’s.
Deze zijn met elkaar verbonden omdat er wisselwerkingen plaatsvinden. Politieke macht kan
risico’s van het bestaan bijvoorbeeld vergroten of juist kleiner maken.
Echter: wat er ook mee te maken heeft zijn gewoontes, tradities, ideeën, overtuigingen of
geloofsopvattingen. Die worden beïnvloed door de bestaande mogelijkheden op het gebied
van inkomensverdeling en machtsverdeling en door de aard en omvang van de risico’s van
het bestaan. Ook oefenen ze invloed uit op ontwikkeling van welvaart, machtsverhoudingen
of sociale arrangementen, instellingen en organisaties. Dit boek vat het handelen samen
onder ‘mentale constructies’.
De centrale plaats van mentale constructies is niet toevallig. Opvattingen over bijvoorbeeld
identiteit, rechtvaardigheid of eervol gedrag zijn niet te scheiden in een economische,
sociaal-culturele of sociaal-politieke sfeer. Ook de economie draait slechts dankzij het
bestaan van specifieke normen en waarden (opvattingen over rechtvaardig loon, vertrouwen
in de munt etc.). Mentale constructies vormen een verbindingsschakel: onrechtvaardigheid
in inkomensverdeling kan doorwerken in machtsverhoudingen en aanzetten tot handelen
binnen sociaal-culturele netwerken.
Inleiding: Veranderingen, fasering, afbakening in tijd en ruimte blz. 16 – 20
Oplossingen voor de basisproblemen kunnen in de loop van de tijd veranderen door
processen als bevolkingsgroei, verstedelijking, industrialisatie etc.
Grootschalige veranderingen zijn vaak gerangschikt onder ‘modernisering’. De
‘moderniseringstheorie’ houdt in dat de transformatie van een ‘traditionele’ naar een
geïndustrialiseerde samenleving in alle landen volgens een standaardpatroon verloopt. Dit
standaardpatroon bestaat uit veranderingen op demografisch, economisch, institutioneel,
sociaal en cultureel gebied. Maar modernisering is geen goede term. Het suggereert namelijk
teveel een eendimensionale, lineaire ontwikkeling en alsof het eindpunt voor samenlevingen
hetzelfde moest zijn.
Het handboek geeft aan dat vroegere maatschappijen vooral ‘anders’ waren. Moderniteit
kan beter worden opgevat als een programma van kernwaarden die door bepaalde groepen
worden nagestreefd, dan als een beschrijving van een historische toestand of proces (zoals
1
