H25
Samenvatting
De oorlog die begon in augustus 1914 had voorbij moeten zijn binnen een paar maanden, maar nadat
de Fransen de Slag bij de Marne hielden in september kwam het westfront in een patstelling te zitten,
deels door de onvoorziene effectiviteit van defensieve loopgraven. De massieve aanvallen van 1916-
1917 brachten gruwelijke aantallen doden en gewonden, maar niet de bedoelde doorbraak voor beide
kanten.
Omdat het zoveel langer en moeilijker was dan verwacht, bleek WO I een totale oorlog. Hij riep om
nieuwe vormen van sociaal-economische coördinatie en zelfs systematische propaganda. Deels als
een resultaat versnelde de oorlog processen, van economische coördinatie tot technologische
ontwikkeling tot vrouwenkiesrecht, wat velen progressief vonden.
Maar de oorlog veroorzaakte ook breuken in de oude orde, eerst en het meest dramatisch in Rusland,
waar vermoeidheid met de oorlog leidde tot een revolutie en de omverwerping van het tsaristische
regime vroeg in 1917. Hoewel dit geen socialistische revolutie was, baande het tegen het eind van
1917 de weg voor een tweede revolutie, geleid door de Bolsjewieken, die de extreme vleugel van het
Russische marxisme representeerde. Hoewel hun eigen tactische dapperheid ook een factor was,
waren ze in staat het initiatief op te pakken door de fouten van de tijdelijke regering, die Rusland in de
oorlog hield en landhervormingen tegenhield. In het grijpen van de macht, trachtten de Bolsjewieken
niet alleen Rusland te besturen, maar om een wijdere revolutie aan te vonken, waarvan zij geloofden
dat die essentieel was als er een succesvolle socialistische orde zou komen.
Hoewel vermoeidheid met de oorlog aan beide kanten leidde tot oproepen tot een witte vrede tegen
1917, veranderde het terugtrekken van revolutionair Rusland en de interventie van de VS het
optreden (en zelfs de potentiële betekenis van de oorlog) dramatisch. In 1918 begon Duitsland een
laatste offensief in het westen dat dichtbij slagen kwam. Maar Frankrijk was taaier geworden onder
Georges Clemenceau, en tegen dat punt waren een gebrek aan eten, provisies en mankracht de
Duitse inspanning fataal aan het verzwakken. De interventie van de VS gaf de anti-Duitse coalitie de
lange termijn overhand. Hoewel het veel meer opoffering omvatte dan iemand had verwacht aan het
begin, bereikte de oorlog een definitieve uitkomst met de nederlaag van Duitsland en zijn
bondgenoten tegen november 1918.
Tegenstrijdige aspiraties onder de overwinnaars leidde tot een onhandig vredesakkoord. Terwijl
Woodrow Wilson een nieuw tijdperk in wereldzaken voor zich zag, gebaseerd op nationale
zelfbeschikking en een nieuwe Volkenbond, was Clemenceau bezig met het vestigen van de Franse
superioriteit op het Europese continent in het gezicht van Duitslands grotere demografisch,
economisch en militair potentieel op de lange termijn. Zulke veiligheidsoverwegingen gingen ten koste
van het principe van zelfbeschikking bij de vredesconferentie. Maar de hardheid van het Verdrag van
Versailles, dat zelfs buiten Duitsland tot veel wrok leidde, zorgde ervoor dat sommige waarnemers
twijfelde aan de langdurigheid van de vrede.
Hoe en waarom had de koers van de oorlog tegen 1917 de verwachtingen rondom het begin van het
gevecht in augustus 1914 getrotseerd?
Hoewel de oorlog op verschillende fronten werd gevochten en zelfs uitbreidde buiten Europa, was het
westerse front, in een relatief klein deel van België, het belangrijkst.
Aanvankelijk, verwachtte iedere kant een korte oorlog met snelle offensieven, maar de strijd aan het
westerse front leverde tegen het eind van 1914 een patstelling op, gebaseerd op een defensieve
loopgravenoorlog.
De defensieve loopgraven bleken het moeilijk te maken om aan te vallen, vooral door het prikkeldraad
en het machinegeweer.
Gigantische aanvallen gedurende 1916-1917 brachten niet de bedoelde doorbraak voor beide kanten,
hoewel ze resulteerden in gruwelijke aantallen doden en gewonden.
Hoewel de VS in 1917 de oorlog verklaarde, als antwoord op Duitslands hervatting van het
onbeperkte gebruik van onderzeeërs, was het niet uitgerust om onmiddellijk een verschil te maken.
Waarom leidde dit tot een totale oorlog, wat nieuwe vormen van sociaal-economische coördinatie en
zelf systematische propaganda noodzakelijk maakte?
De oorlog bedreigde burgerlijke bevolkingen op onvoorzienbare manieren door de komst van nieuwe
technologieën.
De onverwachte duur van de oorlog dwong binnenlandse mobilisatie af, om zowel burgerlijke moraal
te behouden als de noodzakelijke productie te verbeteren om de oorlogsinspanning vol te houden.
Groot-Brittaniës zeeblokkade van Duistland dwong Duitse leiders om een innovatieve, zeer
gecentraliseerde vorm van sociaal-economische coördinatie aan te nemen, deels om om de
,ontwikkeling van vervangende producten te stimuleren.
Binnenlandse mobilisatie versnelde sociaal-economische veranderingen, vooral door het verbeteren
van werkgelegenheden voor vrouwen.
Systematische pogingen om de vijand te discrediteren, door zowel intellectuelen als de overheid,
maakte het moeilijker om aanhoudende vrede voor te stellen.
Waarom baande de eerste revolutie in Rusland de weg voor een tweede revolutie, onder leiding van
de Bolsjewieken?
De spanningen van de oorlog leidden tot een revolutie die het tsaristische regime in Rusland
omverwierp in maart 1917.
Hoewel de sovjet, of arbeiders- en soldatenraad, een grote kracht was in Petrograd, had de eerste
Russische revolutie niet de intentie om een socialistisch systeem te produceren.
De tijdelijke overheid bleek ineffectief omdat het niets deed aan landhervorming en de
oorlogsinspanning volhield.
Deels door het leiderschap van Lenin en Trotsky, konden de Bolsjewieken de macht van de tijdelijke
overheid nemen in november 1917.
De Bolsjewieken stelden zich voor dat hun overname revoluties zou doen ontstaan in de rest van
Europa.
Waarom verloren Duitsland en zijn bondgenoten de oorlog zelfs nadat ze Rusland tot vrede hadden
gedwongen in vroeg 1918?
Tegen 1917 was de wil om door te gaan met oorlog aan beide kanten aan het verzwakken, en
sommigen begonnen de oorlogsdoelen in twijfel te trekken en zelfs op te roepen voor een ‘witte
vrede’.
Het idealisme van president Woodrow Wilson met zijn Fourteen Points, wees de Europeanen erop dat
de oorlog het misschien inderdaad waard was om tot de overwinning door te vechten.
De harde Vrede van Brest-Litovsk die Duitsland aan Rusland oplegde reflecteerde de veranderingen
in de Duitse oorlogsdoelen.
De combinatie van leiderschap van Clemenceau en Foch was cruciaal voor de Franse
oorlogsinspanning.
Duitslands gok op een van de laatste grote offensieve gedurende de zomer van 1918 slaagde bijna,
maar de geallieerden, onder leiding van Frankrijk, begonnen de Duitsers terug te dringen, waardoor
de Duitsers om een wapenstilstand vroegen.
Duitse leiders besloten om van Wilhelm II’s imperialistische regime naar een democratie te gaan,
deels in een poging om een gunstiger vredesakkoord te krijgen.
Welke factoren vormden de vredesovereenkomst die de overwinnaars Duitsland en zijn bondgenoten
oplegden in 1919-1920?
Hoewel Duitsland het hoogste aantal doden en gewonden had, waren Frankrijks verliezen
proportioneel 15% hoger - en twee keer zo groot als die van Groot-Brittannië.
Het uit elkaar vallen van het Habsburgse en Ottomaanse Rijk, samen met de nederlaag van Rusland
en Duitsland, verhoogde de hoop voor zelfbeschikking onder vroeger overheersde volkeren, maar
maakte ook de uitdagingen van vrede sluiten ingewikkelder.
De vredesovereenkomst representeerde een ongemakkelijke compromis tussen Wilsons idealistische
principes en Clemenceaus bezorgdheid voor Frankrijks lange termijn belangen.
De harde vredesvoorwaarden waren contraproductief op veel plekken, waarmee het de morele kracht
van het vredesakkoord ondermijnde.
Groot-Brittannië en Frankrijk verdeelden de Arabische delen van het voormalige Ottomaanse Rijk
volgens de geheime Sykes-Picot Overeenkomst van 1916.
Begrippen
Union Sacrée
Een overeenkomst tussen leiders van de verschillende Franse politieke groepen om samen te werken
gedurende WO I.
Britse blokkade
Groot-Brittaniës zeeblokkade van Duitsland. Belemmerde Duitsland zeer in zijn oorlogsinspanning.
Totale oorlog
Het concept, aanvankelijk geassocieerd met WO I, dat oorlog de mobilisatie van alle middelen van de
, natie vereist.
Kriegsrohstoffabteilung (KRA)
Coördineerde Duitslands WO I economie.
Petrograd Soviet
De Soviet van leiders van stakingcommittees en legerregimenten gekozen in maart 1917, toen
Petrograd’s werkers protesteerden als reactie op ernstige tekorten.
Voorlopige regering
Het lichaam dat Rusland regeerde van maart tot november 1917, in de nasleep van de revolutie dat
het tsaristische regime omverwierp.
Vladimir Lenin
Russische revolutionair en leider van de Bolsjewieken sinds 1903, hij leidde de November revolutie
van 1917 die de voorlopige regering omverwierp en leidde tot een communistisch regime in Rusland.
Fourteen Points
Voorstel van president Woodrow Wilson om de nieuwe internationale orde, die zou volgen uit een
Geallieerde overwinning in WO I, te leiden.
Vrede van Brest-Litovsk
Harde voorwaarden die Duitsland oplegde aan Rusland in maart 1918.
Dolkstootlegende (“stab in the back”-myth)
Het idee van de Duitsers na hun onverwachte nederlaag in WO I, dat politieke intrige en revolutie in
het binnenland de oorlogsinspanning had gesaboteerd.
Vrede van Versailles
Vredesovereenkomst dat de overwinnaars in WO I oplegde aan het verslagen Duitsland in 1919.
Volkenbond
Internationale organisatie opgericht aan het eind van WO I zonder het lidmaatschap van de VS.
Hoewel het verbond pleitte voor een vredig akkoord van geschillen en voor sancties tegen een lid dat
oorlog voerde in schending van de League of provisions, lukte het ze niet om het escalerende geweld
dat culmineerde in WO II te voorkomen.
H26
Samenvatting
In de nasleep van de meest verwoestende oorlog in de geschiedenis stonden vragen over het nieuwe
internationale raamwerk, opgericht bij de vredesconferentie van 1919-1920, centraal. Hoewel ze de
meeste verantwoordelijkheid hadden voor het in stand houden van de vrede leken Frankrijk en
Brittannië uit elkaar te drijven naarmate de Britten, bezig met koloniale zaken, zichzelf distantieerden
van de politiek op het Continent. Terwijl Frankrijk bereid was te actief te interveniëren om het Verdrag
van Versailles in stand te houden, had Brittannië meer vertrouwen in de verzoening en de nieuwe
Volkenbond.
De dreiging van de linkse revolutie was een grote factor in het ontstaan van fascisme in Italië, hoewel
de fascisten claimden een ‘derde weg’ te bieden, een modern alternatief voor zowel marxistisch
socialisme en liberale democratie. Toen Mussolini zich eenmaal toewijdde aan een postliberale
richting, bonden de fascisten zich aan corporatisme als de basis voor een nieuwe fascistische vorm
van de staat. Ze claimden dat corporatisme een manier gaf om de scheiding tussen klassen
geaccentueerd door het marxisme te overstijgen en tegelijkertijd mensen in het publieke leven te
betrekken op een meer constante en directe manier dan democratie mogelijk had gemaakt.
De oorlog had ook de kansen voor vrouwen verbeterd, een nieuw gevoel van openheid werd
meegedragen naar de naoorlogse periode. Gedurende de jaren 1920 waren sexualiteit, keuzes over
voortplanting, genderrollen en familieleven open voor discussie zoals nooit tevoren in het westen.
Maar in het licht van demografische verliezen en de wrede effecten van de oorlog, hadden vrouwen te
maken met aanzienlijke druk om zich te schikken naar de traditionele rollen. Hoewel het beeld van de
bevrijde ‘nieuwe vrouw’ centraal stond in de periode, waren vrouwen zelf soms verscheurd tussen
tegenstrijdige rollen en verwachtingen.
