Week 1: inleiding forensische psychiatrie
Psychiatrie: medisch specialisme dat zich bezighoudt met diagnosticeren en behandelen van
psychische stoornissen en aandoeningen
Pathologie: ziekteleer; studie van het ontstaan en verloop van ziekten
Psychopathologie: deelgebied van de psychiatrie dat zich bezighoudt met het beschrijven van
psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen ervoor; leer van de psychische ziekte
Forensische psychiatrie: alles waar de psychiatrie het recht ‘raakt’, gaat om pathologie in combinatie
met strafbare feiten , dus welke invloed heeft een psychische stoornis op het plegen van een delict
Verschil forensische psychiatrie en gewone psychiatrie:
- Het gaat om pathologie in combinatie met het recht
- Contact met hulpverlening is niet vrijwillig
- Niet de cliënt maar het wettelijk kader bepaalt
- Er zijn verschillen in machtsverhouding
- Relatie tussen stoornis en delict
Beoordelen van psychische toestand:
- Gedrag en voorkomen: lichaamshouding, kleding, zelfverzorging, beweging
- Bewustzijn: helderheid, aandacht, concentratie
- Waarneming: echtheid en interpretatie van het waargenomene
- Denken en geheugen: structuur van het denken, inhoud van het denken, geheugen
- Stemming en beleving: gevoelens, zelfbeeld, zelfbeheersing, probleembesef
Diagnose: vaststelling van een aandoening, heeft als doel het verklaren en begrijpen van de toestand
van de betrokkene om zo een doeltreffende behandeling te kunnen kiezen
3 minimale vereisten voor diagnose:
1) Duidelijk afwijkend of abnormaal gedrag
2) Dit gedrag veroorzaakt aanzienlijk (emotioneel) lijden
3) Dit gedrag staat los van de persoon of het karakter; ook bij een ander zou dit gedrag als
abnormaal worden beoordeeld
Doelen psychiatrische diagnostiek:
1) Het vaststellen of er sprake is van een stoornis
2) Zo ja, welke stoornis
3) Wat zijn de mogelijke oorzaken
4) Wat is de aangewezen behandeling
Psychiatrische diagnostiek bestaat uit 2 delen:
1) Anamnese (vragen naar psychiatrische klachten en mogelijke oorzaken)
2) Eigenlijke onderzoek (vaststellen van psychiatrische symptomen)
Psychische stoornis: ziekte op het gebied van denken, emoties en/of het gedrag; stoornis in de
cognitieve, affectieve en/of conatieve functies, die gepaard gaat met lijdensdruk of beperkingen in
het sociaal functioneren. Moet vaak medicamenteus behandeld worden.
,Criteria psychopathologie:
- Psychische stoornissen zijn vaak extreme uitersten van normale gedragingen, gevoelens en
gedachten.
- Mensen hebben een stoornis als hun gedrag hun dagelijks functioneren ernstig belemmert
- Mensen kunnen dit niet (meer) zelfstandig oplossen
Doelen van behandeling psychopathologie algemeen:
- Aanpassing van het afwijkende gedrag
- Leren omgaan met afwijkend gedrag
- Ziekte-acceptatie
- Psycho-educatie
- Probleemoplossing
- Persoonlijke groei
Doelen van forensische psychiatrie:
- Beschermen van de samenleving
- Verminderen van risicofactoren bij delictgedrag
- Focussen op gevaarsprognose en recidivekans
Forensische psychiatrie is onvrijwillig. Justitie bepaalt
Inzet vanuit gevaarscriteria/risicotaxatie staat centraal
Cliëntkenmerken:
- Voelen zich onbegrepen
- Werkelijkheid en emoties worden anders beleefd, gevoel dat ze worden overspoelt
- Kunnen zich persoonlijk aangevallen voelen
- Sprake van onvermogen/onmacht
- Empathische benadering, grenzen stellen en afstand-nabijheid bewaken is nodig.
Emotieregulatie: het op een goede manier kunnen omgaan met emoties en het uiten hiervan.
Emoties zijn aangeboren, het reguleren hiervan veelal aangeleerd
Hechting: het vermogen om bindingen met anderen aan te gaan, ernstige psychopathologie komt
vaak door onveilige hechting
- Veilige hechting: mensen kunnen vertrouwen, optimistisch zijn, contact aan durven gaan,
nieuwe situaties aangaan
- Onveilige hechting: bindings en verlatingsangst, claimend gedrag, contact vermijden, geen
behoefte aan contact
Week 2: psychiatrisch onderzoek en ontoerekeningsvatbaarheid
Psychische stoornis: een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens
Toerekeningsvatbaarheid: de mate waarin een stoornis invloed heeft gehad (of doorwerkt) op het
ten laste gelegde gedrag
In het algemeen gaat men ervan uit dat als de invloed van de stoornis bij het delictgedrag
groter is, de toerekeningsvatbaarheid beperkter wordt
Ontoerekeningsvatbaarheid: strafuitsluitingsgrond; een strafbaar feit wordt niet aan de dader
toegerekend indien hij dit feit wegens een geestelijke stoornis heeft gepleegd
, Er moet een causaal verband zijn tussen de psychische stoornis en het delict: psychische
stoornis bestond ten tijde van het plegen van het delict en het delict is onder invloed van die
psychische stoornis begaan
Verschillende manieren van causaliteit(causaal verband tussen delict en stoornis):
- Inzicht missen: oorzaak en gevolg niet overzien, zoals bij LVB
- Beinvloed worden: impulscontrolestoornis bijvoorbeeld bij kleptomanie of brandstichting
- Rechtstreeks: bevelshallucinatie(bijvoorbeeld iemand hoort een stem die bevelt iemand neer
te steken) of paranoïde waan (bijvoorbeeld overtuiging dat het slachtoffer diegene wou
aanvallen)
Centrale vragen bij (on)toerekeningsvatbaarheid:
- In hoeverre kan het delict aan iemand toegerekend worden?
- In hoeverre is iemand verantwoordelijk te houden voor zijn eigen gedrag?
- Hoe gevaarlijk is iemand?
- Hoe groot is de kans op recidive?
- Is er een causaal verband tussen het delict en de psychische stoornis?
Criteria ontoerekeningsvatbaarheid:
- Het ontbreken bij de verdachte van het besef van wederrechtelijkheid van zijn gedrag
- En/of het ontbreken van het besef van wat hij doet
- En/of het onvermogen om in overeenstemming met dat besef zijn gedrag te bepalen
Verschillende soorten toerekeningsvatbaarheid:
- Toerekeningsvatbaar: er is geen sprake van een stoornis of de stoornis is niet aantoonbaar
van invloed op het delict, dus het delict kan aan de dader worden toegerekend
- Verminderd toerekeningsvatbaar: er is sprake van een ernstige stoornis die behoorlijke
invloed had op het plegen van het delict, sprake van stoornis tijdens het plegen maar ook nog
ergens bewuste keuzes. Deels toe te rekenen aan de dader
- Ontoerekeningsvatbaar: het delict vloeit volledig voort uit de stoornis en kan niet aan de
dader worden toegerekend. Sprake van stoornis
Straffen en maatregelen die hier bij horen:
- Toerekeningsvatbaar: straf
- Ontoerekeningsvatbaar: uitsluiting van strafrechtelijke aansprakelijkheid dus geen straf
mogelijk, maar wel een maatregel (TBS, psychiatrische kliniek, etc.)
- Alles hiertussenin: combinatie mogelijk van straf & maatregel
Straf is gericht op leedtoevoeging en vergelding (de verdachte laten voelen wat hij gedaan
heeft) en voorkomen van herhaling
Maatregel is gericht op herstel van de verdachte en beveiliging van de maatschappij
Straffen en maatregelen kunnen in combinatie met elkaar worden opgelegd
TBS(terbeschikkingsstelling): maatregel om de samenleving te beschermen tegen mensen die
misdrijven plegen terwijl ze lijden aan een stoornis of gebrekkige ontwikkeling
- TBS’ers krijgen in een tbs-kliniek een behandeling voor hun stoornis en kunnen onder
begeleiding stap voor stap terugkeren in de maatschappij wanneer ze geen gevaar meer
vormen voor anderen
