Samenvatting effectonderzoek in de
gedragswetenschappen
Samengevoegd met info uit de powerpoints van de hoorcolleges
H2: empirische methodologie
Methodologie
- Methodologie = Leer van de weg waarlangs men tot kennis komt.
- De studie van wetenschappelijke methoden en technieken om kennis
te verwerven en om de wetenschap vooruit te helpen.
- Door een voortdurend proces van onderlinge uitwisseling is het
mogelijk geweest normen op te stellen en methoden en technieken
te ontwikkelen voor wetenschappelijk onderzoek.
- De methodologie omvat do’s and donot’s, normatief, descriptief en
vergelijkend.
- Methodologie gaat over normen, die betrekking hebben op de
methoden en technieken van onderzoek, en de daaruit
voortvloeiende richtlijnen voor het wetenschappelijk denken en
handelen. De Groot noemt dit normatieve methodologie en geeft
aan: ‘Wetenschapsbeoefening is te vergelijken met een schaakspel.
Je hebt allerlei stukken met eigen mogelijkheden/beperkingen en je
hebt een strategie om de koning schaakmat te zetten’. Je hebt
officiële regels en impliciete regels.
Wetenschapsbeoefening is:
- Hoe ziet ‘de wereld’ er uit? = zoeken naar modellen van de
werkelijkheid
- Op papier (grafieken, formules, schema’s)
- Concreet model, simulatie
- In effectonderzoek: gericht en gecontroleerd experimenteel opzet
- Systematisch streven naar waarheid en zekerheid
- Verschijnselen beschrijven, registreren, ordenen, begrijpen en
verklaren
- Nieuwe verschijnselen voorspellen en beïnvloeden
- Doel wetenschap = openbare, expliciete en overdraagbare kennis
van de werkelijkheid verwerven
- Expliciete kennis wort neergelegd in beweringen. Eis: beweringen
moeten waar zijn, maar dit is vrij te interpreteren > het moeten
grotere zekerheden dan in het dagelijks leven gebruikelijk is, minder
snel aannemen dat iets waar is
- Uiteindelijke doel is om algemene samenhangen in omvattende,
inzichtelijke en logische samenhangende systemen onder te
brengen en te ordenen > deze systemen worden theorieën
genoemd.
1
,Een belangrijke methode is de terminologie van het Erklären en het
Verstehen van Droysen.
Verklaren = het opstellen van wettelijkheden c.q. correlaties
(uitdrukkingen van samenhangen) waarbij de verschijnselen worden
toegeschreven aan de werking van een regelmaat, van een (min of meer
algemene) wettelijkheid.
Gericht op het opstellen van wetten die de algemene en
noodzakelijke relaties tussen verschijnselen formuleren
(nomothetische methode)
De stimulus-respons schema’s van Skinner zijn voorbeelden van een
verklaring. Deze schema’s geven de voorwaarden aan waaronder
welbepaald gedrag al dan niet optreedt, maar ze gaan voorbij aan
het hoe en waarom van de wettelijkheden.
Begrijpen = het duiden van de verschijnselen, het interpreteren van het
unieke in de context.
Geïnteresseerd in het bijzondere, het beschrijven van het individuele
(idiografische methode).
De evolutietheorie van Darwin is een voorbeeld van verstehen.
In de empirische wetenschappen komen beide methoden samen voor.
Hermeneutiek en fenomenologie
Een methode binnen het Verstehen is de hermeneutiek, die betrekking
heeft op de door de mens beleefde werkelijkheid. Om die reden dient een
interpretatie d.m.v. criteria te worden getoetst, onderbouwd en vergeleken
met andere interpretaties.
Het proces van het begrijpen staat centraal in Jasper’s analyse (maar is
niet gebaseerd op experiment). Hij beschrijft hoe de hulpverlener
langzamerhand begrijpend doordringt in de leefwereld van zijn cliënt. Hij
kan stap voor stap doorzien. Hij focust expliciet op interpretatieve
stappen. Daarin leiden waarnemingen tot vermoedens (tentatieve
interpretaties) en daarop gebaseerde verwachtingen. Deze verwachtingen
leiden tot toetsingen en evaluaties, die dan weer leiden tot nieuwe
interpretaties enz. Dit wordt de hermeneutische cirkel van Verstehen
genoemd.
Een andere methode binnen het Verstehen is de fenomenologie, die uit
gaat van de directe ervaring van verschijnselen zelf. De verschijnselen
moeten zo grondig en nauwkeurig mogelijk beschreven worden. Daarbij
wordt weloverwogen geen theorie of hypothese over de oorzaken van die
verschijnselen geformuleerd.
De empirische methodologie volgens A.D. de Groot
2
, - De groei van wetenschappelijke kennis vindt plaats via een kritisch
rationeel proces van theorievorming en hypothesetoetsing, aan de
hand van empirische gegevens.
- Hij ziet de empirische wetenschap als: een proces dat voortschrijft
en waar in zelden onaanvechtbaar definitieve resultaten worden
bereikt.
- Onze kennis neemt toe, maar kan ook telkens verworpen worden.
Het is een systeem van activiteiten.
- Hij beschrijft wat we onderzoeker doet en schrijft voor wat hij moet
doen. De onderzoeker heeft een vrijheid in het stellen van doelen en
kiezen van zijn methode.
- Hij wil algemene toepasbaarheid en noodzakelijkheid van een
empirische cyclus bij het verwerven van kennis.
De empirische cyclus is: een beschrijving van de stappen die nodig zijn om
op grond van ondervinding en denken kennis op te nemen. De empirische
cyclus wordt toegepast om kennis op te doen uit ervaring, d.m.v. het
opstellen van hypotheses en deze te toetsen aan de wereld =
theoriegericht.
Stappen empirische cyclus:
Fase 1: observatie
De methode hoe probleemstellingen, hypothesen en theorieën precies tot
stand komen kan gevonden worden door:
1. op zoek te gaan naar logische regels en methodologische
voorschriften (normatief doel)
2. een beschrijving te geven van de processen in iedere fase van de
empirische cyclus met het oog op methoden en technieken die
aanknopingspunten bieden voor methodologische beschouwingen
(descriptief doel).
Er zijn geen methodologische eisen voor de keuze van het
onderzoeksdomein in deze fase, wat ruimte biedt voor nieuwe
onderzoeksdomeinen (vrijheid van ontwerp).
Er moet sprake van vrijheid van begripsvorming zijn, maar er worden ook
eisen gesteld.
De eerste fase bevat de vorming van hypothesen, die meestal voortkomen
uit bestaande theorieën of een raamwerk van theorieën.
Een theorie wordt gedefinieerd als een logisch samenhangend systeem
van beweringen en begrippen die toetsbare hypothesen mogelijk maken.
3
, De Groot maakt een onderscheid in:
- Empirische begrippen zijn onmiddellijk waarneembaar en meetbaar
(bijv. de snelheid waarmee een rekensom wordt opgelost).
- Bij hypothetische begrippen wordt het bestaan van het begrip
verondersteld, maar is het zelf niet waarneembaar en ook niet direct
uit waarnemingsfeiten af te leiden (bijv. een
minderwaardigheidscomplex voor rekenen)
De verbinding met de empirie wordt tot stand gebracht via de hypothesen.
Indien er geen afleidingen uit de theorie mogelijk zijn, dan is het volgens
De Groot geen theorie.
Uitgangspunt van De Groot: bij empirisch-wetenschappelijke is
hypothesevorming niet altijd sprake van een theorie, maar wel een
theoretisch raam; er is altijd een algemener leidende gedachte en een
streven naar uitwerking daarvan tot een theorie.
Er is een onderscheid tussen verklaren, interpreteren en
hypothesevorming:
- Verklaring en interpretatie: Deze zijn afgeleid van een gesloten
verzameling verschijnselen en hoeven geen nieuw materiaal te
verzamelen. Ze gaan over het begrijpen of verklaren van wat zich
binnen een bepaalde verzameling van data afspeelt.
Indien een interpretatie zich niet leent tot een omvorming tot
hypothesen, dan is het volgens De Groot geen interpretatie
- Hypothese: Dit is een testbare, open veronderstelling die verder
gaat dan de gegevens die op dat moment beschikbaar zijn.
Hypothesen kunnen getoetst worden met nieuwe waarnemingen.
Meer algemene wettelijkheid.
Er zijn verschillende methoden die onderzoekers gebruiken om tot
hypothesen te komen, zoals:
1. De systematiek van descriptie (systematische descriptieve
activiteiten zoals registreren, ordenen, groeperen en classificeren)
en de systematiek van bezinning (in lijn met de fenomenologische
benadering);
2. Literatuurstudie: Het bestuderen van eerdere onderzoeken,
theorieën en hypothesen om bestaande kennis te gebruiken voor de
vorming van nieuwe hypothesen.
3. Empirische exploratie: Oriënterend onderzoek om samenhang te
verkennen en ideeën te genereren.
4. Materiaalexploratie: Het systematisch onderzoeken van materiaal
om samenhang en inzichten te vinden die als uitgangspunt kunnen
diensten voor hypothesevorming.
Fase 2: inductie
In deze fase worden specifieke waarnemingen/feiten omgezet in een
algemene theorie of hypothese door middel van inductie, wat betekent dat
4
