Dit is een samenvatting van de hoofdstukken 6 en 7van het boek: 'Een onderzoekende houding'. Als je de samenvatting koopt voor het vak professioneel en oplossingsgericht werken van de NCOI, raad ik je aan om gebruik te maken van mijn bundel Professioneel en oplossingsgericht werken. Dan heb je alle...
Samenvatting: Onderzoekend vermogen in de praktijk
Hoofdstuk 6: Kritisch zijn
6.1: Wat 'kritisch zijn' is
Het is van belang dat je als professional op een goede manier met informatie weet om te gaan, want
veel informatie is eenzijdig, niet volledig, subjectief, tegenstrijdig of onjuist. Er zijn verschillende
soorten informatie te weten:
Feitelijke informatie: Dit is een weergave van de feitelijke situatie (hoeft niet perse te kloppen);
Theorieën: Dat zijn veronderstellingen die mensen kunnen hebben ten aanzien van een
bepaald vraagstuk (hoeft ook niet te kloppen);
Meningen: Het gaat over wat iemand van een situatie vindt;
In het geval dat je informatie tot je neemt, is het van belang dat je kritisch bent ten aanzien van de
inhoud. Klopt de informatie wel? Kloppen de conclusies die uit de informatie getrokken worden wel?
Wat is een motief of belang van de auteur van de informatie? Van veel beweringen die worden
gedaan is het nog maar de vraag of ze waar zijn. Wie kritische vragen stelt, wordt al gauw voor
betweterig versleten, maar het is wel van belang voor zuivere waarheidsvinding.
Een stelling kan onderbouwd worden met argumenten en subargumenten (dit is weer een
onderbouwing van het argument zelf). Ook kan er gebruik gemaakt worden van meervoudige
argumentatie wat inhoud dat er meerdere argumenten voor dezelfde stelling worden gebruikt. Bij het
aanhoren van argumenten is het echter wel van belang om kritisch te zijn op de gebruikte
argumenten. Zo is het bijvoorbeeld niet altijd zo dat een gebruikt argument ook daadwerkelijk geldig is.
Zo wordt er bijvoorbeeld vaak een beroep of causaliteit gedaan, terwijl er enkel sprake is van
correlatie (dat bepaalde situatie toevallig gelijktijdig voorkomen, maar dat er niet perse sprake hoeft te
zijn van een oorzaak-gevolgrelatie). In een redenatie wordt er vaak van aannames uitgegaan. Een
aanname is iets dat men voor waar aanneemt. Een aanname hoeft niet perse waar te zijn en derhalve
is het goed om aannames op juistheid te toetsen.
Er zijn verschillende soorten argumenten zoals:
Rationele argumenten: Argumenten die vooral zakelijke inhoud bevatten;
Emotionele argumenten: Argumenten die gericht zijn op bepaalde gevoelens;
Ethische argumenten: Argumenten die gaan over dat wat moreel juist wordt geacht.
6.2: Manieren van kritisch redeneren
6.2.1: Een redenatieschema maken
Een redenatieschema (Ter Berg e.a., 2013) kan worden ingezet om de argumenten beter te begrijpen
en te kunnen waarderen. Dit kan worden bereikt door de stelling eerst te benoemen (niveau 1),
vervolgens de argumenten (niveau 2) en daarna de subargumenten (niveau 3). Er kan daarna door
middel van structurerende woorden zoals: 'want: 'en' en 'maar' gebruik worden gemaakt om de
argumenten te structureren. Daarna kan per argument worden onderzocht of de argumenten eigenlijk
wel kloppen.
,6.2.2: Kritisch omgaan met verkregen informatie
Hieronder worden acht aandachtspunten weergegeven om na te gaan of bepaalde informatie die je
aangereikt krijgt wel klopt (Cottrell, 2005; Dassen e.a., 2010):
Worden de stelling en de argumenten met voldoende informatie onderbouwd?
Worden tegenargumenten of andere verklaringen van bepaalde argumenten voldoende
belicht?
Beschik je zelf al over enige kennis om na te gaan of bepaalde informatie wel of niet juist is?
Wat is de bron van de gegeven informatie?
Is de informatie actueel of al reeds achterhaald?
Is de informatie betrouwbaar, dus gecontroleerd (peer reviewed) en objectief?
Zijn er meerdere bronnen waar dezelfde informatie in terug te vinden is?
Is de gegeven informatie wel van toepassing op de stelling?
6.2.3: Redenatiefouten herkennen
Bekende redenatiefouten zijn:
Onjuiste deductie: Bij een onjuiste deductie klopt de gevolgtrekking niet. Als je stelt dat de
meeste mensen met ADHD druk zijn, kun je niet automatisch stellen dat Piet ook druk is,
omdat hij ADHD heeft bijvoorbeeld;
Negatieve werkelijkheid: Mensen zijn snel geneigd om een verhaal voor waar aan te nemen
als er een negatief beeld van iemand wordt geschetst;
Interview illusion: Wanneer mensen een gesprek hebben gehad met een onbekende
overschatten ze wat ze over die persoon denken te weten;
Normaliteit overschatten: Mensen zijn geneigd om de normaliteit van dingen te overschatten.
Als je bijvoorbeeld zwanger bent, zie je ineen overal zwangere vrouwen en lijkt het net of zo'n
beetje iedereen zwanger is;
Stereotypering: Mensen zijn geneigd om bepaalde eigenschappen te koppelen aan anderen
eigenschappen. Als je bepaalde symptomen van een bepaalde ziekte vertoond denken
mensen soms vrij snel al dat je die ziekte ook daadwerkelijk hebt. Als je tot een bepaalde
sociale groep behoord, worden hier al vrij snel bepaalde eigenschappen aan gekoppeld;
Fundamentele attributiefout: Mensen zijn geneigd om gedragingen van andere personen aan
de persoonlijkheid van iemand toe te schrijven, maar factoren zoals toeval of bepaalde
omgevingsfactoren worden vaak weggefilterd;
Self-serving bias: Mensen hebben de neiging om succes toe te schrijven aan hun eigen inzet
en mislukking aan de omstandigheden;
Drogredenen: Drogredenen zijn redeneringen die waar lijken te zijn, maar dat in werkelijkheid
niet zijn.
6.3: Wat staat kritisch zijn in de weg?
Het gebeurd ook dat kritisch vermogen niet altijd goed wordt ingezet. Zo kan het gebeuren dat
mensen zich belerend gaan opstellen ten aanzien van de denkfouten van anderen en hun eigen
drogredenen goed praten. Een andere valkuil is dat mensen soms op alle slakken zout leggen en
kritiek leveren om het kritiek leveren. Zorg dat je constructief kritisch bent. Een kritische houding is
erop gericht om de ander te helpen.
Er zijn ook bepaalde blokkades die een kritische houding belemmeren zoals groepsdenken
(groupthink). Mensen zijn consensusgericht en zullen zich in een groep dus geneigd voelen om zich te
voegen naar het meerderheidsbesluit. De onderzoeker Asch liet bijvoorbeeld vier lijnen zien waarvan
twee lijnen even lang waren waarbij de proefpersoon moest aangeven welke twee lijnen dit waren. Als
vier acteurs voorafgaand aan de proefpersoon opzettelijke het verkeerde antwoord gaven, gaf de
proefpersoon vaak ook het foute antwoord. In het Milgram experiment van de onderzoeker Stanley
bleek dat onder druk van de leider 80% van de deelnemers aan het onderzoek bereid waren om een
dodelijke schok te geven aan studenten die bepaalde vragen fout beantwoordden. Een manier om
groepsdruk te ondervangen is door iemand doelbewust de rol van advocaat van de duivel te geven of
een besluit door een externe te laten toetsen. Daarnaast kan het ook nuttig zijn om een
redenatieschema te maken om daarmee redenatiefouten steeds beter te herkennen.
6.4 Hoe nu verder?
Belangrijke vragen die je kunt stellen bij een kritische houding zijn:
Of de informatie relevant is;
, Of de stelling met voldoende argumenten wordt onderbouwd;
Of er fouten in de redenatie zitten zoals bijvoorbeeld drogredenen;
Of er wellicht andere verklaringen denkbaar zijn;
Of de bron van de informatie betrouwbaar is;
Of er meerdere bronnen zijn waarin de stelling wordt onderbouwd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper believer1988. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
