Ons wag op die kaptein – Elsa Joubert
Hoofstuk 1
Die leser maak dadelik kennis met Ana-Paula en sekere woorde word subtiel
gebruik om haar gemoed aan die leser te onthul; frases soos:
“ ... en haar onderwerp aan die nuwe dag ... ”
Wat ‘n vreemde woord om te gebruik vir wanneer mens opstaan of wakker
word. Die woord “onderwerp” impliseer dat sy iets se mindere is, dat iets of
iemand “hoër” as sy is en dit skep onmiddellik spanning en ook ‘n negatiewe
ondertoon.
Dan ook die frase: “ ... haar toesluit soos agter tralies ...” Dit skep ‘n beeld van
‘n gevangene. Die feit dat haar oë “diepgesonke” lyk, verklap ook aan die
leser dat hierdie vrou nie baie goed slaap die afgelope ruk nie.
Wanneer Ana-Paula opmerk dat daar nie wind is nie en die “ ... warm lug
druk swaar op die bed neer, soos Ana-Paula se kop swaar neerdruk op die
swart hare ... “, is daar weereens die gevoel van swaarmoedigheid. Dit is
bedompig in die kamer, bedompig en warm en daarmee saam gaan ‘n
baie negatiewe gemoedstemming gepaard. Dit laat die leser wonder
waarom die vrou so neerslagtig is: sy het dan skaars wakker geword!
Ana-Paula kom agter dat iets anders is aan daardie oggend, sy frons en
“haar oë word troebel van weersin.” In slegs ‘n paar sinne, het die verteller dit
reggekry om vir die leser ‘n beeld te skep van ‘n onvergenoegde vrou wat in
een of ander spanningsvolle situasie verkeer wanneer daar gekyk word na
INTELLEKTUELE EIENDOM VAN M SOUNES GEEN AFSKRIFTE OF VERSPREIDING VAN DIE
1
WERK IN ENIGE VORM MAG GEMAAK WORD NIE
,haar voorkoms, gemoedstemming en omgewing.
Twee dinge maak Ana-Paula benoud: die feit dat haar hond, Trixie, nie by
haar is nie en haar bediende, Anunziata, is nêrens te siene nie. Wanneer sy na
Trixie roep, kom ‘n menslikheid in haar na vore en die skrywer gebruik die
woorde “pleitend” en “angstig” wat in kontras staan teenoor die
“hovaardige” stemtoon wat sy gebruik wanneer sy na die bediende roep.
Die stilte tref Ana-Paula: daar is ook geen geluid op die werf wanneer sy na
die venster stap en uitkyk nie. Die stilte word beskryf as “beklemmend”, dit is
dus iets wat Ana-Paula ongemaklik maak en wat haar van balans af gooi. Sy
begin selfs draf wanneer sy na die hondjie fluit, wat ‘n gevoel van
dringendheid by die leser oproep en die angstigheid verhoog.
Die kombuis is tradisioneel die hart van die huis. Dit is gewoonlik hier waar
daar altyd iets aan’t gebeur is, maar daardie oggend is die vensterluike van
die kombuis nog toe wat die vertrek donker maak. Daar is nie vuur in die
stoof nie en die waterbalie is nie volgemaak na die vorige aand nie. Die
roetine is dus verbreek en versterk die idee dat iets nie pluis is nie.
Sy sien haar man, Carlos, deur die lig wat vanuit die pakkamer skyn, waar
iemand daar ‘n vensterluik oopgestoot het.
Carlos is ‘n interessante karakter. Hy is klein van bou en Ana-Paula beskou
hom van ágter af wanneer die leser hom die eerste “sien” en hy is besig om
sy rystewels te poets. Dit is belangrik, want nie net verklap dit iets van die
verhouding tussen die twee mense nie, maar dit vertel die leser ook iets van
Carlos. Iets is beslis nie reg nie, maar hy neem nog tyd om sy rystewels te
poets: dit beteken sy voorkoms is vir hom baie belangrik en wat met die
voorkoms gepaard gaan. Soos die leser later sal uitvind, het Carlos en Ana-
Paula nie die beste huwelik nie. Die feit, dus, dat Ana-Paula Carlos se rug sien
wanneer sy die vertrek betree, gee die idee weer dat hy heel moontlik,
figuurlik gesproke, sy “rug op haar gedraai het” en ook dat hy nie ‘n oop
boek is wat sy emosies vrylik met Ana-Paula deel nie; ‘n deel van Carlos is
versluier van Ana-Paula en die leser sal later in die verhaal besef waarom.
Die senuagtige trek van sy wangspier is nóg ‘n belangrike karaktereienskap
van Carlos. Hy gebruik dié beweging om sy monokel in posisie te skuif.
Wanneer hy met Ana-Paula praat, is dit kort-af en half sarkasties. Carlos het
voor Ana-Paula opgestaan en is dus meer in beheer van die situasie
INTELLEKTUELE EIENDOM VAN M SOUNES GEEN AFSKRIFTE OF VERSPREIDING VAN DIE
2
WERK IN ENIGE VORM MAG GEMAAK WORD NIE
,aangesien hy reeds ‘n idee het van wat aangaan in die huis en op die werf.
Hy het die moeite gedoen om Ana-Paula se hond te beveilig, want hy het
haar in die nag hoor huil en ingebring, “anders was sy ook weg.” Dit sluit aan
by Ana-Paula se bediende, Anunziata, wat nêrens te siene is nie. Ana-Paula
neem egter nie in wat Carlos sê nie, want sy is onmiddellik oppad na sy
kamer aan die ander kant van die huis om haar hondjie te kry: Ana-Paula en
Carlos deel derhalwe nie ‘n kamer nie.
Ana-Paula merk op dat die stilte vreemd is, maar meer nog, is Carlos se
teenwoordigheid in die kombuis, wat die leser laat besef dat hy gewoonlik
elders is: heel moontlik buite op die werf of op ‘n ander plek in die huis. Die
kombuis is nie “sy plek” nie. Hy is die hoof van die huis en die kombuis was,
tradisioneel gesproke, gesien as ‘n plek vir vrouens en hul bediendes.
Daar word meer omtrent Carlos vertel: hy is ‘n baie presiese man en hou van
dinge op hul plek. Hy het smal vingers, wat die idee van ‘n klein postuur
beklemtoon. En wanneer hy hulle afdroog aan die vadoek, is dit opvallend
vir Ana-Paula, want hy sou die vorige dag nie eens aan die vadoek gevat het
nie en hy sou ook nie sy skoene daar gestaan en poets het nie. Hierdie twee
aksies versterk die idee van onrus.
Ana-Paula merk op dat die riet in die waterbalie slegs ‘n paar duim deur die
gaasdoek uitsteek wat haar laat besef dat dit leeg is: hou in gedagte dat
hierdie verhaal in die vroeë sestigerjare afspeel in Noord-Afrika waar daar nie
bloot ‘n kraan was wat oopgedraai kon word om water van te drink nie.
Water moes gaan haal word en in balies geplaas word: dit was ‘n groot en
geweldige belangrike werk, want water was alles in daardie klimaat.
Wanneer Ana-Paula vra of daar moeilikheid is en of hulle weer met die
swartes sukkel, sê sy dit met “gretigheid” en “amper behaaglikheid.” Wat ‘n
vreemde ding om oor opgewonde te word! Dit kan wees dat Ana-Paula
haar effens verlekker in die feit dat Carlos moeilikheid ervaar en homself in ‘n
ongemaklike situasie bevind. Die woord “weer” dui natuurlik daarop dat dit al
voorheen gebeur het. Die verhouding tussen die twee mense is régtig nie die
prentjie van huweliksgeluk nie.
Die enigste ding wat werklik vir Ana-Paula belangrik is en waarvoor sy omgee,
is Trixie en dit kan so duidelik gesien word in die woorde: “Die vrees wat sy
gevoel het, was vir die hond. Noudat sy Trixie in haar arms het, is die vrees
weg.” Die feit dat Ana-Paula nie na ‘n kind se kamer gegaan het nadat sy
INTELLEKTUELE EIENDOM VAN M SOUNES GEEN AFSKRIFTE OF VERSPREIDING VAN DIE
3
WERK IN ENIGE VORM MAG GEMAAK WORD NIE
, wakker geword het nie, laat die leser vermoed dat dit ‘n kinderlose huwelik is
en dat Trixie moontlik ‘n plaasvervanger vir ‘n kind is in Ana-Paula se oë. Die
feit dat Carlos die hondjie laat inkom het die vorige aand, vertel die leser dat
hy egter nie harteloos is nie. Hy was ook bedagsaam in die sin dat hy nie vir
Ana-Paula wakker gemaak het toe hy wel die hondjie ingebring het nie,
maar Trixie eerder by hom laat slaap het.
Ana-Paula maak gebruik van die geleentheid om haar gevoelens teenoor
José Pereira duidelik te maak aan Carlos. Sy hou nie van Carlos se voorman
nie en die gebruik van die woord “gebroedsel”, sê vir die leser wat Ana-Paula
van sy gesin dink. Hy is egter ‘n trappie hoër in haar opinie as “die barbare”,
wat verwys na die werkers, maar ook nie juis sóveel meer nie.
Carlos het ‘n ryswepie wat hy skynbaar oral saam met hom dra. Hierdie item
laat die leser meer te wete kom oor die tipe karakter wat Carlos het. ‘n
Ryswepie word gewoonlik gebruik wanneer ‘n persoon ‘n perd ry. Carlos ry
waarskynlik nié heeldag perd nie en gebruik dit derhalwe as ‘n tipe van ‘n
wapen. Dalk omdat hy so klein gebou is? Of dalk omdat hy ‘n klein-
mannetjie-sindroom het, soos Napoleon en Hitler. Dalk ook om die werkers
mee bang te maak aangesien hy nie juis intimiderend klink wat sy
liggaamsbou aanbetref nie. Hy maak dalk op vir die ryswepie waar hy in
selfvertroue tekort skiet, sou daar ‘n vuisgeveg moet uitbreek tussen hom en
‘n ander man.
Carlos is besig om die swepie teen die balie te piets en sonder om na Ana-
Paula te kyk, maak hy ‘n stelling dat sy sterk voel oor José Pereira. Daar is
klaarblyklik sterk spanning tussen die twee getroude mense, want hulle kan
nie eens ‘n gewone, ordentlike gesprek voer nie: dit is byna asof daar
uitdaging van beide kante kom, asof hulle konstant swaarde kruis of
skermkuns (fencing) speel.
Dit is opmerklik dat die twee karakters mekaar nie eens ordentlik gegroet het
voordat hulle met mekaar begin praat het nie.
Uit Ana-Paula se oogpunt blyk dit dat sy Carlos wou raad gee met José
Pereira, maar dit het nie so geklink nie. Dit was ook dalk die wyse waarop sy
dit gesê het. Die rede vir dié opmerking, is omdat Ana-Paula voel hoe haar
gesig warm word wanneer sy Carlos se antwoord hoor en dat sy “tam” dink
dat sy hom sal laat “sukkel” en nie weer “raad” gee nie.
INTELLEKTUELE EIENDOM VAN M SOUNES GEEN AFSKRIFTE OF VERSPREIDING VAN DIE
4
WERK IN ENIGE VORM MAG GEMAAK WORD NIE
