1
Kritiese taalbewustheid
Feit
Stelling bewys as waarheid/ iets wat werklik gebeur het
Mening
Bewering/standpunt wat nie bewys kan word as waar nie/ objektief is nie.
Emotiewe taal
Taal wat luisteraar/leser se emosies beïnvloed om reaksie uit te lok
Denotasie
Spesifieke/letterlike betekenis van woord + emosie/assosiasie gepaard gaan
Konnotasie
Woorde wat assosiasies by mense opbring – verskil van persoon tot persoon
* Neutraal – hy loop oor die vierkant
* Negatiewe konnotasie – hy strompel oor die vierkant
* Positiewe konnotasie – hy paradeer oor die vierkant
Stereotipering
Groepering van groepe/persone volgens ‘n populêre siening – verloor individualiteit
Maak veralgemenings/aannames oor mense/groepe
Lei tot oordrewe/onrealistiese eienskap toediening + vooroordeling + dwepery
Partydigheid en vooroordeel
Oordeel mense van sekere groepe sonder om kennis te neem of jy reg is
Diskriminasie
Negatiewe/onregverdige optrede teenoor sekere mense/groepe a.g.v. vooroordeling
Sleng
Maak groepe belaglik, verneder en ontmenslik hulle
Gebruik in humor + komedie
Saamgestel deur Annemie du
Preez @2022
, 2
Etikettering
Verskille wat tussen mense opgemerk word, word gegroepeer en naam word vir hulle gegee
Gekoppel aan onwesenlike eienskappe = stereotipering bv. krimineel
Manipulerende en oorredingstaal
Beïnvloed luisteraar se emosies – bywoorde van modaliteit + byvoeglike nw. = emotiewe taal
wat mense oortuig/oorreed
Woordeskatuitbreiding en taalverskynsels
Afrikaanse woordeskat bestaan uit erfgoed, leengoed en
eiegoed
Erfgoed – Afrikaans ontstaan vanuit Nerderlanse dialek
Leengoed – ontleende tale na ander tale wat daarmee in aanraking kom Erfgoed
– skepping van nuwe woorde in Afrikaans
Afrikaans se leengoed Ander tale
Soms, lasps, resep, fuif, klets Nederlands
Abseil, dachshund,eisbein, kitsh, swernoot Duits
Bon appétit, bon voyage, carte blanche Frans
Blog, hip, optof Engels
Baljaar, bredie, maraca, rabas, sombrero Portugees
Sambreel, tjalie, tamaai Maleis-portugees
Baie, kiering, pienang, sosatie, tjoekie Maleis
Aitsa, abba, eina, hoeka, kierie Khoisan
Ayoba, ken aka, kgotla, shongololo, woza Afrikatale
Neologismes (nuutskeppings)
Woorde wat aan nuwe begrippe gegee word
* Glipbaan – “slip lane”
* Regskaling – “right sizing”
Klanknabootsing (onomatopee)
Nuwe woorde word gevorm deur klanke na te boots
* Piet-my-vrou, zoem, tjirp, krys, miaau
Saamgestel deur Annemie du
Preez @2022
