Summary
Samenvatting Levenslooppsychologie
- Course
- Institution
Duidelijke korte samenvatting. Hiermee behaalde ik een 19/20
[Show more]
Seller
Follow
hannesegers
Reviews received
Content preview
Het begin vh leven – H3- Gameten: geslachtscellen van moeder/vader, smelten samen tot nieuwe cel tijdens bevruchting
(mannelijke/vrouwelijk voortplantingscellen)
- Zygote: bevruchte eicel
- Ovum: eicel
- Gen: basiseenheid met genetisch materiaal, bepalend voor aard/functie van elke cel in het lichaam
- X-gebonden gen: bevindt zich alleen op X-chromosoom
- DNA: bestaat uit genen
- Chromosoom: Drager van deel vh erfelijk materiaal, verzameling van genen die bestaan uit DNA
o 46 chromosomen, 23 paar (adhv mitose)
o 23e = XX of XY (mannen lopen meer kans op X-gebonden ziekten)
- Genoom: geheel van alle genen vd chromosomen van een ind
o 99,9% gmschp volgorde
o 25 000 genen ̴ dieren
- Monozygotische tweeling: dezelfde zygote, genetisch identiek, splitsing 2w, intelligentie naarmate ouder
worden (omgevingsfactoren)
- Dizygotische tweeling: twee afzonderlijke eicellen + zaadcellen => dezelfde tijd bevruchting, genetisch vers.,
intelligentie loopt uiteen (evenveel vers. als broers/zus)
- Drieling: combi mono + di + trizygote (hormoonbehandeling, IVF, ICSI)
- Dominante eig: eigenschap die tot uiting komt wnr twee eigenschappen concurreren
- Recessieve eig: aanwezig, maar komt nt tot uiting bv. PKU
- Reactierange: in welke mate de eig tot uiting komt als gevolg van omgevingsinvloeden
- Genotype: onderliggende combi van genetisch materiaal (allelen) aanwezig in organisme (uiterlijk onzichtbaar)
- Fenotype: waarneembaar kenmerk (uiterlijk zichtbaar)
- Allel: genen die eig. bevatten die vers. vormen kunnen aannemen
- Homozygoot: gelijke genen ervend voor bepaalde eigenschap (zelfde vader/moeder)
- Heterozygoot: vers. vormen vh gen ervend voor bepaalde eigenschap (vers. allel vader/moeder)
- Polygenische overerving: combi van meerdere genenparen is verantwoordelijk voor productie van specifieke
eigenschap (meeste kenm. worden nt door 1 genenpaar bepaald, maar door combi ervan)
- Gedragsgenetica: effecten van erfelijkheid op gedrag (persoonlijkheidskenm/gedragspatronen/psych
aandoeningen)
- Erfelijke genetische stoornis
o Downsyndroom: trisomie 21, foute deling in eicel
Typische uiterlijke kenm + verstandelijke beperking
o Fragiele X-syndroom: gen op X-chromosoom beschadigd
Milde/matige verstandelijke beperking
o Sikkelcelanemie: bloedaandoening: rode bloedcellen (immuun tegen malaria)
Pijn samenklonteren, weinig eetlust, achterblijvende groei, gelige ogen
o Ziekte van Duchenne: vrouwen dragen MAAR uiting mannen
Afname spiermassa => later lopen, moeilijk opstaan, bovenbenen+armen, stijfheid gewrichten,
verzwakking ademhaling en hart
o Syndroom van Klinefelter: XXY
Onderontw genitaliën, > borsten, extreme lengte
o Anderen
XYY
XXX
Ontbrekende 2e chromosoom (Turner)
Gevolg: probl met betrekking tot seksuele eig, intellectuele achterstand
=> Omgevingsfactoren blijven rol spelen
o Bv. sikkelcelanemie: immuun tegen malaria
o Bv. milieuvervuiling -> daling spermakwaliteit -> mutaties van genetisch materiaal
- Genetisch adviseur: mensen helpen met problemen in verband met erfelijke stoornissen
- Prenataal onderzoek: bloeddruk, gewicht, fundushoogte (24w), ligging baby (36w), urine, bloedonderzoek,
challenge test, groep-B-streptokok
o Echografie/echoscopie: ultrasone geluidsgolven met hoge frequentie (doptone: hartje horen kloppen)
, o 11-13w: eerstetrimesterscreeningtest: combi bloedtest + echoscopie: zwangerschapsduur,
meerling?, trisomie 21, hart-skeletafwijkingen (nekplooimeting)
o 18-22w: anatomische afwijkingen hart/ledematen …
o 36w: groei/ligging baby, placenta
o Nekplooimeting: vocht in nek, > kans afwijkingen, combi tripletest (10-14w)
o Tripletest (AFP): test of HCG/oestriol/alfa-foetproteïne aanwezig in bloed vd moeder Zowel op
maternaal bloed + vruchtwater (15-16w)
o Risico: AFP kan afwijken zonder neurale buisdefecten OF normaal zijn maar dat er toch neurale
buisdefecten aanwezig zijn
o Te hoog AFP: risico neurale buisdefecten
o Te laag AFP: risico trisomie 21 of kleine/slecht functionerende placenta
o Vlokkentest: monster van vlokken uit placenta met genetische samenstelling foetus. Vaginaal of
buikwand (8-11w)
o NIPT-test: DNA baby in maternaal bloed, enkel trisomie 21 (11w)
o Vruchtwaterpunctie: monster van vruchtwater + foetale cellen, dunne naald, mama drager Duchenne,
sikkel, trisomie 21, resusziekte (16w)
o Navelstrengpunctie: foetale bloedtest: kleine hvl bloed uit navelstreng uitzonderlijk, > kans miskraam (20w)
o Pre-implantatie genetisch diagnostiek (PGD): enkel via IVF, ouders met hoog risico genetische
aandoeningen (3d na bevruchting, voor innesteling)
o Embryoscopie: adhv vezeloptische endoscoop via baarmoederhals, opsporing misvormingen (5-12w)
- Interactie erfelijkheid – omgeving
o Multifactoriële overerving: eig. bepaald door interactie genetische en omgevingsfactoren (genotype
zorgt voor bereik waarbinnen fenotype zich kan manifesteren)
o Epigenetica: manier waarop genen aan/uit kunnen worden gezet door chemische veranderingen in
genoom
- Erfelijkheid
o + intelligentie: genen, nauwe genetische band (tweeling), omgevingsfactoren
o + persoonlijkheid: neurocitisme + extraversie (specifiek gen, dopamine), ook minder centrale
karaktereigenschappen, omgevingsfactoren
o + psych stoornis: schizofrenie (nauwe genetische band, omgevingsstress), adoptie, omgevingsfactoren
o + genetisch stoornis: fys beschadiging van genen: slijtage, celdelingsprocessen, spontane mutatie,
omgevingsfactoren
- Beïnvloeding vd genen op omgeving
o Actieve genotype-omgevingseffect: aspecten in omgeving die beste aansluiten bij genetisch
bepaalde act. bv. actieve jongen kiest voetbalclub ipv schaakclub
o Passieve genotype-omgevingseffect: genen ouders worden geassocieerd met omgeving van kind bv.
sportieve vader neemt dochter mee om toer te gaan lopen
o Evocatieve genotype-omgevingseffect: specifieke omgeving oproepen adhv genen vh kind bv. actieve
jongen wilt rustige ouders meenemen om te gaan voetballen
- Prenatale groei
o Conceptie: bevruchting: zaadcel + eicel = zygote
M: productie 100 miljoen zaadcellen per dag --- V: 400 000 eicellen geboren
o Stadia
Germinaal: zygote -> baarmoederwand, methodische celdeling (1w: 100-150c cellen) + >
complexiteit, specialisatie functie (bevruchting – 2w)
Placenta: doorgeefluik moeder-foetus, voeding/zuurstof via navelstreng, foetale
hersenontw
Embryonaal: ingenesteld, ontw organen/anatomie (2-8w)
Ectoderm: huid, haar, tanden, zintuigen, zenuwstelsel
Mesoderm: spieren, botten, bloed, bloedsomloop
Endoderm: spijsvertering, ademhaling, lever, alvleesklier
Foetale fase: lichaamsverhouding gedifferentieerde (armen-handen-vingers) + complexer +
afgestemde organen, hersenen (2 hemisferen, myeline), reactie geluiden/bewegen/horen,
androgenen (8w-geboorte)
Foetus: ontwikkelende kind in foetale stadium
- Onvruchtbaarheid: onvermogen zwanger worden na 12-18w proberen
Weinig/gn functionele zaadcel OF gn eicel vrijkomen => drugs, alcohol, sigaretten, soa,
verstoorde hormoonspiegel, beschadigde eileider/baarmoeder
o Kunstmatige inseminatie: sperma inbrengen in baarmoeder
, o In vitro fertilisatie (IVF): bevruchting buiten lichaam in labo: eicellen uit eierstokken + zaadcellen => in
lichaam vrouw geplaatst (> meerlingenzwangerschap)
Bevruchting natuurlijk: vers. zaadcellen
Zaadcel wordt met naald in eicel gebracht
- Doodgeboren: min. 500gr, 22w, 25cm
- Abortus: vrijwillig kiezen zwangerschap beëindigen
- Teratogenen effecten: omgevingsfactor die leidt tot geboorteafwijking. Organen zijn op vers. tijdstippen gvl
o Sociale factor: lage SES
o Voedingspatroon, prenatale begeleiding, gezondheid, drugs-medicijn, alcohol/tabak/roken/cafeïne/
chemische stof/virus
o Leeftijd vd moeder: > kans miskraam, chromosoomafwijkingen
- Foetaal alcohol syndroom (FAS): cog. stoornis veroorzaakt door alcoholmisbruik tijdens zwangerschap
(leerstoornis, ADHD …)
- Foetale alcoholeffecten (FAE): gevolgen/problemen vertonen die kenmerkend zijn voor FAS
- Optimale prenatale omgeving: gn röntgenstraling, 6m op voorhand inenting rubella, 3m gn anticonceptiepil,
goed eten, gn alcohol/drugs/roken, matig cafeïne, bewegen, rust (< stress)
Geboorte en pasgeboren kind – H4
- Pasgeboren baby = neonaat
- CRH: hormoon zet bevalling in na 40w zwangerschap door oxytocine te stimuleren (oxytocine hoog genoeg ->
BM periodiek samentrekken)
- Oefenweeën: BM gaat uitzetten tijdens prenatale groei, na 4m af en toe samentrekken als voorbereiding op
effectieve bevalling
- Bevalling
o Ontsluiting: 30sec weeën 8-10’ -> frequenter + langer + heftiger => 2’ weeën 2’ (duur: 16u-24u)
o Uitdrijving: draaien baby (hoofd naar beneden), hoofd duwt tegen baarmoederopening
Duur: 90min, einde: baby volledig lich verlaten via BMhals en geboortekanaal
Eventueel episiotomie/knip
o Nageboorte: geboorte navelstrenge + placenta (onderzoek eventuele genetische afwijking) + baby
wegen/meten
- Premature baby: < 38w met laag geboortegewicht/organen nt volgroeid
o Snel afkoelen, vatbaarder infecties, hypergevoelig omgevingsstimuli, RDS
o Vertraagde ontw + leer-gedragsstoornissen, laag IQ, probl met fys coördinatie
- Postmature baby: langer dan normaal in BM -> opwekken weeën/keizersnede
- Keizersneden: wnr foetus gevaar loopt, verkeerd ligt, nt door geboortekanaal kan
- Postnatale depressie: voortdurend, intens, gvl van verdriet/ongeluk (maanden/jaren duren), vers. gradaties
(mogelijkheid: moeder verliest volledig contact met werkelijkheid)
o Schommelingen hormoonproductie
o Baby: minder pos emo + terugtrekken moeder/andere volwassenen => antisociaal gedrag (still face)
o Effect op relatie partner + andere gezinsleden
- Aandachtspunten bevalling: flexibel zijn, communiceren, rekening houden dat bevalling zwaar is, steun
partner aanvaarden, pijn, concentreren op grote geheel
- Perinatal zorg: medische zorg aan zwangeren en kinderen rondom geboorte bv. vers. locaties/medische begeleider,
vader/andere familieleden aanwezig in verloskamer …
- APGAR-score: gezondheid van pasgeboren baby bepalen adhv huidskleur, hartslag, reflexen, spierspanning,
ademhaling
- Anoxia: zuurstofgebrek van paar minuten kan leiden tot hersenbeschadiging doordat hersencellen afsterven +
hersenbloedingen
o Navelstreng rond nek foetus, tijdens weeën beknelling navelstreng
- Vernix: dikke, vettige, kaasachtige substantie rondom kind. Zorgt voor vlotte doorgang
- Lanugo: zwart donshaar
- Bonding/hechting: intiem, fysiek contact tss ouder-kind in periode direct na geboorte (eerst huidcontact is
belangrijk. Strelen + masseren = simuleren hersengroei) (nt perse kritische periode)
- Fysieke vaardigheden pasgeborenen
o Zelfstandig ademen (automatisch innemen zuurstof via longen na verlaten lich moeder)
o Reflexen
Nt-aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige, automatische respons die optreed bij
bepaalde stimuli
Overleven, beschermen, aanpassen aan omgeving, basis denkontw. , cult variaties
, Sommige blijven: beter in staat spieren beheersen, basis toekomstig/complex
gedragspatroon
Zoek, stap, zwem, moro, babinski, schrik, zuig, kokhals, slik, hoest, niezen, knipperen
Moro: wnr ondersteuning nek/hoofd verdwijnt: armen spreiden zich en lijken
ergens aan vast te klampen
Babinski: spreiden tenen in reactie op aanraking buitenkant van voeten
o Spijsvertering: meconium: eerste stoelgang (nog als foetus uit BM)
o Zintuigen
Zien: focus 20-30cm, vers. stadia helderheid, vers. kleuren (blauw, groen), voorkeur gezicht
moeder
Horen: hard, plotseling lawaai (schrikreflex), herkenning , nog nt zo scherp
Tast: gevoelig
Reuk/smaak: vrij ver ontw. (pepermuntje, zuur)
- Sociale vaardigheden pasgeborenen
o Imiteren gedrag (gezichtsuitdrukkingen -> basis soc. interacties) (tong uitsteken tot 2m)
o Onderscheiden basale gezichtsuitdrukkingen
o Prille soc. interactie: afstemming eig. gedrag ouders – baby
- Leren
o Klassieke conditionering: organisme reageert op neurale stimulus die dat type respons normaal nt
teweegbrengt
o Operante: vrijwillige respons versterken/verzwakken afh. van associatie met pos/neg consequentie
o Gewenning: afname reactie op stimulus die plaatsvindt na herhaaldelijke presentatie van die stimulus
(nieuwe stimulus -> oriëntatiereactie, stimulus herhalen -> gewenning)
Baby: fys ontw – H5
- Snelle groei gewicht + lengte
o G: geboorte: 3.5kg -> 2x -> 5m: 7kg (= gemiddelde)
o L: geboorte: 50cm -> 2j: 90cm (= gemiddelde + verhouding hoofd ¼)
- 4 principes van groei
o Cefalocaudaal: hoofd -> staart: groei begint bij hoofd/bovenste deel vh lich. en strekt zich uit naar
rest vh lich.
o Proximodistaal: centrum -> buiten: kortbij naar veraf: middenkant/romp -> armen/benen ->
vingers/tenen
o Hiërarchische integratie: afzonderlijke + onafh. ontw van eenvoudige vaardigheden, later
geïntegreerd in complexe vaardigheden (zicht + grijpen = hand-oog-coördinatie)
o Onafh van syst: vers. systemen vh lich groeien in vers. tempo
- Neuronennetwerk: bij geboorte 200 miljard -> naarmate leeftijd: netwerk meer verbindingen => complexer + vergroten
o Neuronen: basiscel vh zenuwstelsel, communiceren onderling met andere cellen doordat ze verbonden zijn
met elkaar door dendrieten en axonen. Heeft cellichaam met celkern/nucleus
o Dendriet: cluster vertakking vd neuronen die boodschappen van andere cellen ontvangen
o Axon: bevat boodschappen bestemd voor andere neuronen (lang uiteinde)
o Neurotransmitter: chemische boodschapper in synapsen, maakt mogelijk dat neuronen met elkaar kunnen
communiceren
o Synapsen: spleet tss neuronen waarin neurotransmitters bewegen
o Myeline: isolerende laag rond axonen, vettige substantie die neuronen beschermt en transmissiesnelheid tss
zenuwsignalen bevordert
o Corticaal: neuronen groeperen naar functie -> hersenschors: bovenste laag vd hersenen: verantw voor
denken/redeneren (onderlinge verbindingen: auditieve/visuele hersenschors)
o Subcorticaal: neuronen groeperen naar functie -> onder hersenschors: verantwoordelijk voor basale act.
(ademhaling, hartslag)
o Efficiëntie zenuwstelsel: overbodige/ongebruikte neuronen die gn verbinding hebben met andere neuron
sterven af
o Snoeien synapsen: ongebruikte zenuwverbindingen worden geëlimineerd (ervaringen vd baby stimuleren deze
verbindingen nt meer)
- Hersenen
o Plasticiteit: mate waarin zich ontw. structuren/gedragspatronen veranderen als gevolg van ervaring. Kunnen
taak overnemen van gekwetst gebied. Hersenletsel kunnen sneller worden hersteld (nog steeds wel
gevolgen) (omgevingsinvloed op ontw hersnenen)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller hannesegers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for R126,35. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
66579 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy summaries for 14 years now