Summary
Samenvatting Differentiële psychologie
- Course
- Institution
Deze samenvatting bevatten notities van de lessen en powerpoints.
[Show more]
Seller
Follow
kayleighvr
Reviews received
Content preview
DIFFERENTIËLE PSYCHOLOGIEInhoudsopgave
1. Inleiding.................................................................................................... 7
1.1 Klassieke theorieën................................................................................................... 7
1.2 Hedendaags onderzoek naar de persoonlijkheid.......................................................8
1.3 Kennis domein.......................................................................................................... 8
1.4 Zes kennis domeinen................................................................................................ 8
1.4.1 Dispositionele domein........................................................................................8
1.4.2 Biologische domein............................................................................................8
1.4.3 Intrapsychische domein......................................................................................9
1.4.4 Cognitieve en ervaringsdomein..........................................................................9
1.4.5 Sociale en culturele domein...............................................................................9
1.4.6 Domein van aanpassing.....................................................................................9
2. Persoonlijkheidstrekken over de tijd: stabiliteit versus verandering.............9
2.1 Belangrijke vragen.................................................................................................. 10
2.2 Conceptuele begrippen........................................................................................... 10
2.2.1 Wat is persoonlijkheidsontwikkeling.................................................................10
2.2.2 Twee vormen van stabiliteit.............................................................................10
2.2.3 Persoonlijkheidsverandering: twee definiërende kwaliteiten............................11
2.3 Drie niveaus van analyse........................................................................................11
2.4 Stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd................................................12
2.4.1 Stabiliteit van temperament gedurende eerste levensjaren (Baby en peutertijd
‘infancy’)................................................................................................................... 12
2.4.2 Stabiliteit doorheen kinderjaren (childhood).....................................................13
2.4.3 Rangorde stabiliteit in volwassenheid..............................................................15
2.4.4 gemiddelde niveau stabiliteit in volwassenheid...............................................16
2.5 Persoonlijkheidsverandering: enkele aspecten die meer opvallend veranderen.....17
2.5.1 Voorspelbare veranderingen volgens toenemende leeftijd...............................19
1
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 2.5.2 Persoonlijkheidsverandering: cohort effecten...................................................19
2.6 Persoonlijkheidsveranderingen voorspellen............................................................20
2.6.1 Effecten persoonlijkheid op relaties: recent onderzoek....................................20
2.7 Tussen stabiliteit en verandering: persoonlijkheidsfluctuatie.................................20
2.8 Samenvatting......................................................................................................... 21
3. Genen en persoonlijkheid..........................................................................22
3.1 Inleiding.................................................................................................................. 22
3.1.1 Het menselijk genoom......................................................................................22
3.1.2 Controverses over genen en persoonlijkheid....................................................23
3.2 Begrippen en doel van gedragsgenetica.................................................................23
3.2.1 Wat is erfelijkheid/overerfbaarheid...................................................................24
3.2.2 Misvattingen over erfelijkheid..........................................................................24
3.2.3 NATURE-NURTURE BEDAT (OMGEVING VS. ERFELIJKHEID)...............................24
3.3 Methoden in gedragsgenetica.................................................................................25
3.3.1 Kwantitatieve methoden in gedragsgenetica...................................................25
3.3.2 overzicht onderzoeksmethoden.......................................................................27
3.4 Belangrijkste bevindingen.......................................................................................28
3.4.1 Persoonlijkheidstrekken....................................................................................28
3.4.2 Als...dan…profielen.......................................................................................... 28
3.4.3 Attitudes en voorkeuren...................................................................................28
3.4.4 Drinken en roken.............................................................................................. 29
3.4.5 Huwelijk............................................................................................................ 29
3.5 Omgevingsinvloeden..............................................................................................29
3.5.1 Het raadsel van gedeelde en niet-gedeelde omgevingsinvloeden....................30
3.6 Genen en de omgeving: twee belangrijke aandachtspunten..................................30
3.6.1 Genotype-omgevingsinteractie........................................................................30
3.6.2 Genotype-omgevingscorrelatie........................................................................31
3.6.3 Invloed van omgevin en genexpressie.............................................................32
3.7 Moleculaire genetica...............................................................................................32
3.8 Gedragsgenetica, wetenschap, politiek, en waarden..............................................33
3.9 Samenvatting......................................................................................................... 34
2
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
,4. Fysiologische benaderingen van persoonlijkheid........................................35
4.1 Inleiding, begrippen, en geschiedenis.....................................................................35
4.1.1 Phineas gage.................................................................................................... 35
4.1.2 Fysiologische systemen....................................................................................35
4.2 Fysiologische maten in persoonlijkheidsonderzoek.................................................37
4.2.1 Electrodermale respons / activiteit (huidgeleiding)..........................................37
4.2.2 cardiovasculaire activiteit.................................................................................38
4.2.3 Hersenactiviteit................................................................................................ 38
4.2.4 Andere metingen.............................................................................................. 40
4.3 Persoonlijkheidsdismensies (theorieën) met fysiologische basis.............................40
4.3.1 Extraversie-introversie.....................................................................................41
4.3.2 Gevoeligheid voor beloning en straf.................................................................42
4.3.3 Intermezzo: persoonlijkheid en gokken............................................................43
4.3.4 Sensatiezucht (sensation seeking) (SZ)............................................................44
4.3.5 Neurotransmitters en persoonlijkheid (PH).......................................................45
4.3.6 Ochtendtype/avondtype...................................................................................45
4.3.7 Hersenassymetrie en affectieve stijl.................................................................46
4.4 Samenvatting......................................................................................................... 48
5. Evolutionaire benadering van persoonlijkheid............................................48
5.1 Evolutietheorie........................................................................................................ 48
5.1.1 Basistheorie en principes.................................................................................48
5.1.2 Producten van evolutionaire processen............................................................51
5.1.3 INTERMEZZO: misvattingen..............................................................................52
5.2 Evolutionaire psychologie.......................................................................................52
5.2.1 Empirische testen van evolutionaire hypothesen.............................................52
5.3 drie domeinen van toepassing................................................................................53
5.3.1 Menselijke natuur............................................................................................. 54
5.3.2 Geslachtsverschillen......................................................................................... 56
5.3.3 Individuele verschillen......................................................................................58
5.4 Beperkingen van evolutionaire benadering............................................................60
5.5 Samenvatting......................................................................................................... 61
6. Intelligentie............................................................................................. 62
3
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 6.1 Inleiding.................................................................................................................. 62
6.2 Waarom is intelligentie belangrijk?.........................................................................62
6.3 Wat is intelligent zijn?............................................................................................. 63
6.4 Definitie van intelligentie........................................................................................64
6.5 Impliciete intelligentietheoriën...............................................................................64
6.6 Benaderingen en geschiedenis van intelligentie.....................................................65
6.6.1 Psychometrische benadering...........................................................................65
6.6.2 Algemene intelligentietheorie..........................................................................66
6.6.3 Multifactor theorieën........................................................................................66
6.6.4 Hiërarchische theorieën...................................................................................67
6.6.5 Meervoudige intelligentietheorieën..................................................................70
6.6.6 Succesvolle intelligentietheorie........................................................................70
6.6.7 Intermezzo: Emotionele intelligentie................................................................70
6.6.8 Cognitieve/ervaringsbenadering van intelligentie............................................71
6.6.9 Biologische benadering van intelligentie..........................................................71
6.7 Intelligentietesten................................................................................................... 73
6.7.1 Stanfor-Binet Test............................................................................................. 73
6.7.2 Wechsler Schalen: vb WAIS-IV..........................................................................74
6.7.3 Wechsler Schalen............................................................................................. 74
6.7.4 INTERMEZZO WAIS-IV-NL..................................................................................75
6.7.5 Progressieve matrices van Raven (algemene intelligentie)..............................79
6.7.6 Moderne intelligentie testen.............................................................................80
6.7.7 Andere benaderingen van intelligentietesten...................................................81
6.8 Genetica, omgeving en etnische/ras verschillen in intelligentie..............................82
6.9 Samenvatting......................................................................................................... 84
7. Persoonlijkheid en emoties.......................................................................85
7.1 Inleiding.................................................................................................................. 85
7.2 Twee belangrijke topics.......................................................................................... 86
7.2.1 Emotionele toestand vs. trek............................................................................86
7.2.2 Categorische vs. dimensionale benadering van emoties..................................87
7.2.3 Alternatief perspectief......................................................................................88
4
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 7.3 Emotionele inhoud en stijl.......................................................................................88
7.4 Geluk...................................................................................................................... 89
7.5 Maakt geld gelukkig?.............................................................................................. 90
7.6 Geluk/welzijn en persoonlijkheid.............................................................................91
7.7 Emotionele inhoud: negatieve emoties...................................................................91
7.7.1 Angst/neuroticisme.......................................................................................... 91
7.7.2 Woede en vijandigheid.....................................................................................92
7.8 Emotionele stijl....................................................................................................... 93
7.9 Interactie van inhoud en stijl bij het emotionele leven............................................94
7.10 De invloed van persoonlijkheid.............................................................................95
7.11 Geluk en persoonlijkheid.......................................................................................95
7.12 Tot slot: Wat heb je aan geluk?.............................................................................96
7.13 Samenvatting....................................................................................................... 96
8. persoonlijkheid en sociale interactie.........................................................97
8.1 persoonlijkheid en sociale omgeving......................................................................97
8.2 Drie sleutelmecchanismen bij interactie tussen persoonlijkheid en sociale omgeving
..................................................................................................................................... 98
8.2.1 Selectie............................................................................................................ 98
8.2.2 Evocatie......................................................................................................... 101
8.2.3 Manipulatie..................................................................................................... 104
8.3 Samenvatting....................................................................................................... 107
9. Geslacht, gender en persoonlijkheid........................................................108
9.1 Wat betekent het man of vrouw te zijn?...............................................................108
9.2 De studie van geslachtsverschillen.......................................................................108
9.3 Geschiedenis van de studie van geslachtsverschillen...........................................109
9.3.1 Effect grootte: hoe groot zijn de verschillen?.................................................109
9.4 Minimalisten en maximalisten..............................................................................111
9.5 Theorieën van geslachtsverschillen......................................................................111
9.5.1 Socialisatie en sociale rollen...........................................................................111
9.5.2 Hormonale theorieën......................................................................................112
9.5.3 Evolutionair psychologische theorieën...........................................................113
9.5.4 Een geïntegreerd theoretisch perspectief......................................................113
5
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 9.6 Geslachtsverschillen in persoonlijkheid: Temperament bij kinderen.....................114
9.7 Geslachtsverschillen in persoonlijkheid................................................................114
9.8 Geslachtsverschillen: agressie..............................................................................116
9.9 ; 16 PF................................................................................................................... 116
9.10 Emoties: frequentie en intensiteit.......................................................................116
9.11 Geslachtsverschillen in persoonlijkheid..............................................................117
9.12 Geslachtsverschillen bij depressie......................................................................118
9.13 Geslachtsverschillen: Jaloezie.............................................................................118
9.14 Mannelijkheid, vrouwelijkheid, androgynie en sekse rollen.................................119
9.14.1 Androgynie................................................................................................... 119
9.15 Gender (sekse) stereotiepen...............................................................................120
9.16 Gender stereotiepen...........................................................................................121
9.17 Samenvatting..................................................................................................... 122
10. Cultuur en persoonlijkheid....................................................................122
10.1 Vragen................................................................................................................ 122
10.2 Illustratie culturele verschillen............................................................................123
10.3 Cultuur verschillen: illustratie wat mag en wat mag niet...................................123
10.4 Besluit morele waarden en cultuur.....................................................................123
10.5 Doelen culturele persoonlijkheidspsychologie....................................................124
10.6 Drie belangrijke benaderingen van cultuur.........................................................124
10.6.1 Uitgelokte cultuur (‘evoked culture’)............................................................124
10.6.2 Overgedragen cultuur (‘transmitted culture’)...............................................125
10.7 Voorbeelden: Uitgelokte samenwerking (delen van voedsel)..............................125
10.8 Vroege ervaringen en seksuele strategieën........................................................126
10.9 Evocatie: cultuur van eer en agressie.................................................................127
10.10 INTERMEZZO: migratie.....................................................................................128
10.11 Enkele belangrijke culturele verschillen............................................................128
10.12 Enkele belangrijke universele kenmerken.........................................................128
10.12 Culturele variatie in het zelf concept................................................................128
10.13 Kritiek op de concepten inter-afhankelijk vs. onafhankelijk en collectivistisch vs.
individualistisch.......................................................................................................... 131
10.14 Cultuurverschillen in ‘self-enhancement’ en zelfwaarde...................................132
6
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 10.15 Beter definitie ‘self-enhancement’....................................................................132
10.16 Of self-enhancement universeel is of niet blijft een onderzoeksvraag..............133
10.17 Hebben culturen een ander persoonlijkheidsprofiel?........................................133
10.18 Verschillen:variaties binnen culturen................................................................133
10.19 Culturele universaliteit......................................................................................134
10.20 Opvattingen over persoonlijkheid van mannen en vrouwen.............................134
10.21 Emoties............................................................................................................. 134
10.22 Persoonlijkheidstrekken: Vijf Factoren Model....................................................135
10.23 Samenvatting................................................................................................... 136
1. INLEIDING
1.1 KLASSIEKE THEORIEËN
7
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, - De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele
benadering: fundamentele psychologische processen en kenmerken die
gelden voor alle mensen, of hoe mensen in het algemeen kunnen
beschreven worden.
1.2 HEDENDAAGS ONDERZOEK NAAR DE PERSOONLIJKHEID
- Legt meestal (in tegenstelling tot de klassieke theorieën) de nadruk op
individuele en groepsverschillen
o NIET universeel
o Bv: verschillen tussen man en vrouw
- Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de
bestaande perspectieven omvat delen van de waarheid
1.3 KENNIS DOMEIN
- Is een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van de psychologie
van waaruit psychologen zich richten op het leren over specifieke en
beperkte aspecten van de menselijke natuur
- Integratie nodig om “volledig beeld” van de persoonlijkheid te krijgen
1.4 ZES KENNIS DOMEINEN
- Dispositionele
- Biologische
- Intrapsychische
- Cognitief en ervarings-
- Sociale en culturele
- Aanpassing
1.4.1 DISPOSITIONELE DOMEIN
- De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen
verschillend zijn van elkaar.
- Dit domein doorkruist daardoor alle andere domeinen.
o Disposities van zich op een bepaald manier te gedragen
- Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren
o De meest belangrijke manieren waarop individuen verschillend zijn
1.4.2 BIOLOGISCHE DOMEIN
- Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen
8
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, - Die systemen zijn de bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
1.4.3 INTRAPSYCHISCHE DOMEIN
- Mentale mechanismen van de persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust
niveau’
- Persoonlijkheidspsychologie:
o Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van de
psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie etc.)
o Motieven voor behoeften (power, achievement, intimacy) (TAT)
1.4.4 COGNITIEVE EN ERVARINGSDOMEIN
- Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste
gedachten, gevoelens, overtuigingen, verlangens
o Zelf en zelfconcept
o Streefdoelen
o Emotionele ervaringen
o Intelligentie
1.4.5 SOCIALE EN CULTURELE DOMEIN
- Persoonlijkheid beïnvloedt en wordt beïnvloed door cultuur en sociale
contexten
- Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv. naar agressie)
- Individuele verschillen in culturen — Hoe komt persoonlijkheid tot uiting in
een sociale context?
1.4.6 DOMEIN VAN AANPASSING
- Persoonlijkheid heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en
aanpassen aan gebeurtenissen in het dagelijks leven
- Persoonlijkheid staat in verband met gezondheid en staat in verband met
problemen bij coping en aanpassing
- Persoonlijkheidsstoornissen
2. PERSOONLIJKHEIDSTREKKEN OVER DE TIJD:
STABILITEIT VERSUS VERANDERING
9
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
, 2.1 BELANGRIJKE VRAGEN
- Hoe evolueert persoonlijkheid doorheen iemands leven?
o Iemands zijn trek blijft stabiel maar het uit zich anders =
COHERENTIE
- Hoe stabiel zijn verschillen tussen mensen doorheen de tijd?
- Wat verandert er, wat blijft stabiel?
- Kan je van kleinsaf al in verschillen tussen kinderen, latere verschillen zien
in volwassenheid?
2.2 CONCEPTUELE BEGRIPPEN
- Persoonlijkheidsontwikkeling
- Stabiliteit
- Verandering
2.2.1 WAT IS PERSOONLIJKHEIDSONTWIKKELING
- De samenhang, consistentie en stabiliteit van eigenschappen van
mensen doorheen de tijd, EN de wijzen waarop mensen veranderen over
de tijd:
o Zie eigen voorbeeld
- Er zijn veel verschillende vormen van zowel stabiliteit als verandering
2.2.2 TWEE VORMEN VAN STABILITEIT
- Rangorde stabiliteit
o Je relatieve positie t.o.v. anderen blijft dezelfde doorheen de tijd
Bv: lengte
Mensen die in het lager klein zijn, zijn dit MEESTAL in
het middelbaar ook
Bv: agressie
Iemand die als kind heel agressief is, is dit MEESTAL
later ook
Als de positie niet behouden wordt: rangorde wijzigen
- Gemiddelde niveau stabiliteit
o Bevolking blijft doorheen de tijd op hetzelfde niveau, ook al wordt de
bestudeerde populatie wel ouder
Bv: gemiddelde niveau van agressie verandert niet
o Gemiddelde niveau verandering
De scores worden hoger bij conservativiteit
10
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. Rossi
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller kayleighvr. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for R78,87. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
77764 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy summaries for 14 years now