Summary
SAMENVATTING- Medische Sociologie - Sara Corsus
- Course
- Institution
Uitgebreide - maar concrete- samenvatting van alle colleges van medische sociologie gedoceerd door Anja Declercq. Inclusief vaak terugkerende examenvragen.
[Show more]
Seller
Follow
sarac2
Reviews received
Content preview
MEDISCHE SOCIOLOGIEINLEIDING
Examen
Alleen colleges en wat daar besproken is. De extra teksten op Toledo is voor als je het niet snapt.
3 essay-vragen, 1 A4 blad vol Twee letterlijk en één inzicht vraag (bv krantenartikel)
Doel van het vak: andere bril om naar het medische te kijken
Macro: inzicht in hoe maatschappelijke evoluties de gezondheidszorg beïnvloeden en hoe de
gezondheidszorg maatschappelijke evoluties mee beïnvloedt
Micro: inzicht in hoe onze gezondheid ons (sociale) leven beïnvloedt en hoe ons sociale leven impact
heeft op onze gezondheid.
WAT IS SOCIOLOGIE?
Sociologie = De wetenschap die het samenleven van mensen bestudeert
= Studie van het sociale leven, interactie, sociale verandering en de sociale oorzaken en
gevolgen van menselijk gedrag
De medische sociologie bevat twee takken :
1. Sociologie van ziekte en gezondheid
2. Sociologie van de geneeskunde en de geneeskundige beroepen
Maatschappelijke evoluties beïnvloeden
Nieuw/ander probleem → vraag verandert → aanbod en organisatie veranderen
Problemen van nu zijn niet de problemen van de toekomst en de oplossingen van nu zijn niet
noodzakelijk oplossingen in de toekomst
Voorbeeld: Tijdens 19e eeuw ontstonden eerste grote steden
- Probleem: belangrijkste vorm van transport (paard en kar!) veroorzaakte veel ongevallen,
veel milieuoverlast, hoge verzekeringskosten, vervuiling, ongezonde lucht….
- Oplossing: First international Urban planning conference in 1898 waarna 2 dagen
discussiëren geen oplossing gevonden werd voor het probleem. Uiteindelijk werd de
technologische innovatie (auto) de oplossing
- Nieuw probleem: de oplossing toen, is het probleem van nu geworden
Voorbeeld: Antibiotica
- Probleem: veel mensen stierven van ontsteking
- Oplossing: Ontdekking en gebruik van antibiotica medicatie
- Nieuw probleem: nu zo veel antibioticagebruik dat het ook in ons drinkwater en dierenvlees
zit.
DE MEDISCHE SOCIOLOGIE
De medische sociologie houd zich bezig met biologische factoren die sociale mogelijkheden
bepalen. Andersom stelt ook de sociale wereld ook grenzen aan wat biologisch mogelijk is
1
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
,TOEPASSING: EENZAAMHEID
Eenzaamheid is zowel een welzijns- als gezondheidsprobleem
Definiëring:
- Sociaal isolement = op basis van de omvang van en de contactfrequenties met het sociaal
netwerk objectief te bepalen
- Eenzaamheid = “het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan
(kwaliteit van) bepaalde relaties”
- Boek Noreena Hertz: Meer dan gebrek aan liefde, gezelschap, intimiteit, je over het hoofd
gezien worden Ook: ons niet ondersteund of gewaardeerd voelen door onze medeburgers,
onze werkgevers, onze gemeenschap en onze overheid – je ook in politiek en economisch
opzicht uitgesloten voelen.
Hoe meten we eenzaamheid:
- Direct = expliciet het woord ‘eenzaam’ vermelden
- Indirect = het woord ‘eenzaam’ niet gebruiken Omwille van schaamte en sociale
wenselijkheid verkiezen we indirecte manier
Wat zijn de gevolgen
Eenzaamheid is niet zo onschuldig Grote impact op gezondheid
- Eenzaamheid en ziekte lijken elkaar te versterken. Mensen die eenzaam zijn, worden slechte
‘zelfmanagers’. Zij zorgen slechter voor zichzelf en worden ook sneller ziek. Door hun ziekte
gaat het aangaan en onderhouden van sociale relaties steeds moeilijker. Dit resulteert in een
neerwaartse spiral
- Mortaliteit 26% hoger, zelfde impact als 15 sigaretten per dag of obesitas (Holt-Lunstad et al. 2015)
- Gelinkt aan hogere bloeddruk (Hawkley et al. 2010) en hartziekte (Thurston and Kubzansky 2009)
- Effect op cognitieve performatie en cognitieve achteruitgang (Wilson et al. 2007), Alzheimer’s
Wilson et al. 2007), slechter functioneren (ADL) en slechter slapen (Cacioppo et al. 2002), ook als je
controleert voor depressie.
- Chemische effect van eenzaamheid in het lichaam – de plaats waar dit zit en de hormonen die
het door onze aderen stuurt – is identiek aan de vecht-of-vluchtreactie die we hebben
wanneer we ons aangevallen voelen.
Als je eenzaam bent: 29% hogere kans op ischemische hartklachten (Valtorta et al., 2015)
: 32% hoger risico op een beroerte (Valtorta et al., 2015)
: 64% hoger risico op het ontwikkelen van klinische dementie (enkel bij
eenzaamheid, niet sociaal isolement ) (Tjalling et al., 2014)
Is dan iedereen even vatbaar voor eenzaamheid?
Enerzijds een aanleg voor, anderzijds correlatie met ouderdom.
- Koning Boudewijnstichting deed onderzoek in 2011 Evolutie van eenzaamheid bij
thuiswonende 65-plussers in Vlaanderen.
o 7% voelt zich dikwijls eenzaam, 29% is soms
eenzaam
o Ouderen zijn de afgelopen decennia niet eenzamer
geworden
2
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
, o Wel is het een groeiend probleem in de samenleving door de vergrijzing van de
samenleving het aantal 65+-ers in België stijgt, dus het aantal mensen die
eenzaam zijn stijgt ook.
- Bij jongeren komt eenzaamheid evenzeer voor ligt meer taboe op
- Opleidingsniveau onder jongeren heeft ook effect op eenzaamheid Sociaal economische
status (= Opleidingsniveau + Inkomen + tewerkstellingssituatie)
- Meer eenzaamheid bij een tekort aan financiële middelen
o Dit geldt zowel voor de oudere (60-79 jaar) als voor de jongere (18-59 jaar)
leeftijdsgroepen.
o Blijkt uit onderzoek in verschillende West- en Oost-Europese landen (Bulgarije,
Duitsland, Frankrijk, Georgië en Rusland) (de Jong-Gierveld & van Tilburg, 2010).
o Niet duidelijk of een lage sociaaleconomische status tot eenzaamheid leidt of
andersom.
- Burgerlijke staat Getrouwd zorgt voor minder kans op eenzaamheid, meer eenzaamheid bij
weduw of gescheiden personen
EENZAAMHEID IN TIJDEN VAN COVID 19
Heeft impact op herstel bij ziekte
3
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
, - Bij sociaal geïsoleerde patiënten duurt het langer voor de bloeddruk (en bij mannen: het
cholesterolgehalte) weer normaal is na een stressvol voorval.
- Eenzame mensen hebben een verminderd vermogen om de inflammatieniveaus te ‘resetten’ na
voorvallen als beroertes, hartaanvallen en operaties
Social distancing
- Ziektenhuisverblijf gaat vaak samen met angst, onzekerheid, eenzaamheid
- Des te meer als geen bezoek
- Nood aan babbel, uiten dat angst
Oplossingen hiervoor
- Artikel: pill for loneliness
- Rent a friend Verzacht symptomen, maar pakt wortels van het probleem niet aan
- Impact via ruimtelijke ordening en gebouwen Bv wonen bij de buurt van
wandelomgevingen, bib waar babbelhoeken zijn,…
- Campaign to End Loneliness: brengt meer dan 2500 organisaties samen die bewustzijn over
eenzaamheid moeten vergroten
- Enkele Vlaamse steden en gemeenten hebben een schepen van eenzaamheid
- Acties om mensen te bezoeken Vrijwilligerswerk, …
o Evaluatie: lichte verbetering in depressie- en angstscores, maar geen lange
termijneffect op eenzaamheid, welzijn, zelfwaarde
- Fredenfrieda website waar je je kan registreren om bij eenzame langs te gaan
- Gedragstherapie Leren omgaan met eenzaamheid
o Wel aantoonbaar significante effecten. Maar: haalbaar voor iedereen?
Oplossingen op 3 niveaus
1. Bewustmaking: sociale gezondheid promoten
Belang van gedurende je hele leven nieuwe contacten te leggen, leefwereld groot genoeg te
houden – zonder te culpabiliseren of te stigmatiseren (preventie – eerder voor heel
Vlaanderen)
2. Initiatieven die niet specifiek op eenzaamheid gericht zijn, maar die wel sociale contacten en
sociale cohesie bevorderen (preventie en curatie – Vlaanderen en lokaal)
3. Initiatieven die specifiek op sociale en/of emotionele eenzaamheid gericht zijn (curatie –
eerder lokaal).
4
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
,ZIEKTE EN ZORG: EEN HISTORISCHE SCHETS
Ontwikkeling in het sterfte en ziektepatroon
De sterftecijfers dalen (met een piek in 2020 door
COVID)
Oorzaken?
Eigenlijk is dat wat giswerk, je weet het niet zeker
Daling sterfte tgv infectieziekten :
- Biologische factoren: aan einde van epidemie
zou ‘aanvalskracht’ van micro-organismen
verminderen. moeilijk te bewijzen, maar
mag niet worden uitgesloten
- Medische interventies vb. inenting tegen
pokken
- Veranderingen in sociale omgeving: vooral
verbetering voeding en levensomstandigheden
Wel zien we een epidemiologische transitie
= Overgang van een situatie met infectieziektes en ziektes veroorzaakt door voedseltekort naar
situatie met chronische, niet-infectueuze aandoeningen, zoals hartziekten en kankers. Deze
drastische verandering in ziekte- en sterftepatronen ging gepaard met de transitie van een
landbouwsamenleving naar een industriële maatschappij.
- Sterftecijfer begon te dalen vanaf 1830
- Vruchtbaarheidscijfer begon te dalen vanaf 1875
Demografische transitie = de overgang van een situatie met relatief hoge geboorte- en sterftecijfers
naar een situatie met relatief lage geboorte- en sterftecijfers als gevolg van sociaal-economische
veranderingen.
Tweede demografische transitie = evolutie naar veelheid van samenlevingsvormen, met uitstel van
krijgen kinderen en minder kinderen, terwijl sterftecijfers laag blijven
In Belgïe: levensduur van Belg in voorbije 150 jaar verdubbeld
: grootste kentering vanaf jaren 1870-1880 eerste winst is vooral voor kinderen
: zuigelingensterfte blijft wel langer hoog Liep rond 1900 en 1925 met meer als 50% terug
om willen van sterilisatie van melk en andere beleidsmaatregelen
Levensverwachting in België In 2020: levensverwachting bij de geboorte 80,8 jaar
In 2021: levensverwachting bij de geboorte 81,7 jaar
Wordt beïnvloed door leefomstandigheden
5
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
, VERKLARING VAN DE STERFTEDALING 1850-1970
Richten zich op drie punten:
1. Invloed van medische interventies
2. Impact van maatregelen ter bevordering van hygiëne en openbare gezondheidszorg (zoals
riolering etc)
3. Verbetering van voeding en van de levensstandaard
Stelling van Thomas McKeown
Geneeskunde heeft slechts een geringe bijdrage geleverd aan algemene sterftedaling:
Daling vooral door daling van sterfte aan infectieziekten Voor 20ste eeuw geen effectieve
medische ingrepen tegen infectieziekten
Conclusie: daling van sterfte wordt aan andere oorzaken dan verbeterde medische zorg
toegeschreven (vooral verbetering levensstandaard).
Kritiek op McKeown
- Enge definitie medische interventie: geen aandacht collectieve preventie + verwaarloost
invloed van geneeskunde op niet-infectueuze aandoeningen
- Conclusie gebaseerd op uitsluiting van andere mogelijkheden: methodologisch verdacht
- Onwaarschijnlijk dat daling longtuberculose enkel door verbetering voeding
- Verwaarloost toename 1850-1900 van bronchitis, pneumonie en influenza, OOK via lucht
- Ineffectiviteit in het verleden betekent niet dat de geneeskunde in de toekomst ineffectief zal
zijn.
Simon Szreter: Stedelijke congestie door sociale interventies opgelost
• Industrialiserering en economische groei
• Maatregelen ter verbetering van de openbare gezondheidszorg (riolering, afvalophaling,
verbetering voeding etc)
• Stijging bronchitis, griep en longontsteking: moeilijker, maar ook tegenmaatregelen zoals
sloop ongezonde woningen, ventilatie in werkomgeving
Zuigelingensterfte
• Belangrijke rol van medici, gezondheidsinspectie, getrainde vroedvrouwen, ....
Waarom spreken we dan nog over McKeown?
Had wel gelijk dat ook andere zaken dan medische impact hebben op ziekte en gezondheid
“Thomas McKeown was a rhetorically powerful critic, from the inside, of the medical profession's mid-
20th-century love affair with curative and scientific medicine. He emphasized instead the importance
of economic growth, rising living standards, and improved nutrition as the primary sources of most
historical improvements in the health of developed nations.
This interpretation failed to emphasize the simultaneous historical importance of an accompanying
redistributive social philosophy and practical politics, which has characterized the public health
movement from its 19th-century origins. Consequently, the current generation of public health
practitioners are having to reconstruct such a politics and practice following its virtual dismantlement
during the last 2 decades of the 20th century. “ (Am J Public Health. 2002: 92: 722-725)
6
Sara Corsus
Academiejaar 22-23
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sarac2. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for R176,46. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
81849 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy summaries for 14 years now