KWALITEITSVOL PRAKTIJKVOEREN
Stefanie Martens
Academiejaar 2023-2024
1
,INHOUDSTAFEL
Zorg in de eerste lijn……………………………………………………………………………………………………………………………… 3
Module 1: HC1: ZIEKTE EN GEZONDHEID…………….………………………………………………………………………… 4
Module 2: HC2: GEZONDHEIDSZORGMODELLEN….……………………………………………………………………….. 7
Module 3: HC3: INLEIDING ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG………………………………………. 11
Module 4: HC4: INLEIDING PALLIATIEVE ZORG…….………………………………………………………………………. 16
Klinisch consult…….……………………………………………………………………………………………………………………………… 23
Module 5: Consultvoering…………………………………………………………………………………………………………….. 24
HC5: STRUCTUUR VAN HET CONSULT……………………………………………………………………………..… 24
HC6: STRUCTUUR VAN HET CONSULT: VERDIEPING…….……………………………………………………. 26
Module 6: HC7x8: KLINISCH REDENEREN……………………………………………………………………………………… 29
Module 7:HC9x10: EMD………………………………………………………………………………………………………….……. 36
Module 8: HC11: DIVERSITEIT………………………………………………………………………………………………….…… 43
Module 9: HC12: DILEMMA’S IN HET CONSULT…………………………………..……………………………………….. 48
Module 10: HC13: ETHISCH CONSULT………………………………………………………………………..…………………. 52
Kwaliteit van zorg…………………………………………………………………………………………………………………..…………… 58
Module 11: HC14: PATIËNTVEILIGHEID……………………………………………………………………………………….… 59
Module 12: HC15: KWALITEIT VAN DE ZORG………………………………………………………………………………... 63
2
,ZORG IN DE EERSTE LIJN
3
,HC1: ZIEKTE EN GEZONDHEID
Voorbereiding: Artikel ‘Nog gezonder?’ – Wat zegt de auteur hier eigenlijk, wat is de paradox of health?
De auteur trekt hier eigenlijk in twijfel of de grote aandachtsbesteding voor gezond leven met als doel onze levensjaren te
verlengen wel terecht/zinvol is. Aangezien deze extreme veroudering niet alleen een grote financiële kost aan de
maatschappij met zich meebrengt, maar ook een kost aan gezonde levensjaren zonder 'blessuretijd'. Met dit laatste
bedoelt hij dat de mens niet gemaakt is zo oud te worden en die verlenging van levensjaren vooral jaren zijn waarin men
geteisterd zal worden door ouderdomskwaaltjes.
Introductie
Stijgende levensverwachting door hygiëne, gezondheid en
voeding, dit vertaalt zich naar de gezondheidszorg in
preventie, patiënt empowerment en zorgprocessen.
Wat is kwaliteit van zorg?
Def (IoM): ‘De mate waarin gezondheidszorg voor individuen
en voor de bevolking de kansen verhoogt om de gewenste
gezondheidsresultaten te verkrijgen en de mate waarin die
consistent is met huidige professionele kennis.’
Zorg in evolutie:
Vroeger – eenvoudige zorgrealiteit (doctor-centered)
Nu – complexe zorgrealiteit (patient-centered)
Verbetering van de zorgkwaliteit heeft voor meer (r-)
evolutie in de gezondheidszorg gezorgd en met meer impact
op de populatie dan ziektegebaseerde interventies en innovaties
wet op patiëntenrechten: patiënten hebben recht op: informatie en communicatie; toegankelijkheid en
betaalbaarheid; respect, privacy en bejegening; participatie en empowerment.
Leerdoelen:
- De evolutie van de definitie van gezondheid te benoemen en de sterktes en zwaktes van de huidige
definitie duiden
- Begrippen zoals ziekte, ziektegevoel, ziekterol uitleggen
- De kernelementen van de belangrijkste gezondheidsmodellen begrijpen, benoemen en illustreren
aan de hand van casussen
- De wederzijdse wisselwerking tussen het individu en zijn omgeving duiden
- De impact van gezondheid/ziekte op de omgeving/maatschappij en omgekeerd te benoemen
- Herkennen wanneer diversiteitscomponenten van patiënten gezondheid en ziekte beïnvloeden
- De factoren uit de sociaal economische context die de gezondheid van de patiënt beïnvloeden
identificeren
1. Definitie gezondheid WHO
“ Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of
disease or infirmity” – “Health is a fundamental human right”
Problematische definitie: Compleet? Wat men de nieuwe context van chronische ziekte? Meetbaarheid?
statische definitie = exhaustief en exclusief
2. Dynamische definitie van gezondheid
health als een dynamisch concept, rekening houdend met allostasis:
4
,“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease
or infirmity with the ability to adapt and to self manage, to function… in the physical, mental and social
domains of health.”
Ruimte voor ziekte(disease) versus ziektegevoel(illness) en ziekterol(sickness)
Ziekte: Objectiveerbare en meetbare biomedsiche afwijkingen van het normale fysiologische functioneren.
Ziekterol: Interferentie van ziekte met rol als individu in de maatschappij (label).
Ziektegevoel: Subjectieve waarneming van de patiënt over zijn gevoel en gezondheid.
3. Modellen van ziekte & gezondheid
a) Biomedisch model
Ziekte is een probleem in biologische processen = objectieve waarneming
Kent zijn belang in de vooruitgang in de geneeskunde, EBM… en als basis van de volgende modellen.
b) Biopsychosociaal model
Biologische aspecten: genetische en somatische bouw
Psychologische factoren: mentale gezondheid en persoonlijkheid
Sociologische factoren: omgeving
c) Bio-psychosociaal-spiritueel model van ziekte
Integratie van ook het spirituele = levenshouding, zingeving, verbinding
d) Model ‘frailty’
Balans tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid bepaald de kwaliteit van leven. Kwetsbaarheid is een begrip
uit de geriatrie en omvat een dynamische staat waarin een persoon verkeert die op 1 of meerdere
domeinen (fysiek/psychosociaal/omgeving) functioneel verlies/uitval ervaart “de ene 90jarige is de
andere niet.”
e) Ecologisch model van gezondheid
+ diversiteitskenmerken: leeftijd, geslacht, taal, geaardheid…
(ras, financiele status, geloof…)
5
,Deze benadering legt de nadruk op de impact/invloed van de sociale en fysieke omgeving waarin mensen
leven op hun gezondheid, ziekte, welbevinden en op hun reactie op deze condities. Dit model legt dus een
link tussen alle kenmerken of parameters met een invloed op gezondheid.
Impact van al deze factoren op ziekte:
Transactioneel model: verklarend diasthesis-stress model voor ziekte
Diasthesis: De kwetsbaarheid/aanleg/constitutionele predispositie voor het krijgen van een ziekte.
Stress: Veranderingen in de omgeving van de patient die dusdanig ingrijpend zijn, dat die, in samenwerking
met de vulnerabiliteit, leiden tot de ziekte.
Balansmodel
DRAAGLAST vs DRAAGKRACHT
risicofactor vs beschermende factor op
MICRO niveau – MESO niveau – MACRO niveau
- kindgebonden factoren - sociale gezinsfactoren - sociaal-eco gezinsfactoren
- oudergebonden factoren - sociale buurtfactoren - culturele factoren
- gezinsgebonden factoren - maatschappelijke factoren
4. Determinanten van gezondheid & Inequity of health
Sociale determinanten: stress, werk(eloosheid), sociale steun, verslaving, voeding, transport,
woonomstandigheden, sociale exclusie, eerste levensjaren, financiele status, opleiding
onrecht in de gezondheidszorg: “Vermijdbare ongelijkheden in gezondheid tussen groepen mensen
binnen landen & tussen landen.”
Een belangrijke gezondheidsbepalende factor is de toegang tot curatieve en preventieve zorg.
Hiertegenover staat de beschikbaarheid van economische middelen (verzekering), praktische factoren
(vervoer), socioculturele factoren (vertrouwen, waarde, prioriteiten) en kennis van het
gezondheidszorgsysteem.
6
,HC 2: GEZONDHEIDSZORGMODELLEN
Voorbereiding: Opiniestukken lezen:
Preventie met fietshelmplicht, ja of nee? Beschermend effect op impact van valincidenten maar als zou blijken dat
mensen door een helm minder gaan fietsen, valrisico’s verhogen door helm aan het stuur te hangen, auto’s roekelozer
gaan rijden… dan heeft de verplichting weinig kans op succes. Om een draagvlak te creeëren moeten dus meer actoren
betrokken worden dan medische experten en beleid, beslissingen worden dus best genomen vanuit het ecologisch model
van gezondheid. Andere maatregelen: meer en veiligere fietspaden, sensibiliseren zonder verplichting en snelheidslimieten.
Vergrijzing populatie? Gezondheidskost? ‘Beter sterven met schoenen aan’?
Kankerscreening nuttig? voor prostaatkanker is screening bewezen te schaden
Positieve gezondheidszorg: shift van zoeken naar ziekte genezen ziekte voorkomen,
levenskwaliteitsbevordering
Voegen we jaren aan het leven toe of ‘leven’ aan de jaren?
Leerdoelen:
- Je kan de belangrijkste kenmerken en uitdagingen van de verschillende vormen
van zorgaanbod (curatief, preventief, palliatief) benoemen.
- Je kan aan de hand van een voorbeeld illustreren hoe het curatieve en preventieve handelen van
elkaar verschillen. Dit kan je door:
- de specifieke rol van de curatieve of preventieve context waarin de patiënt zich bevindt te
formuleren;
- basiskenmerken van een individuele en populatiegerichte aanpak te identificeren;
- een vraaggestuurde benadering te onderscheiden van een aanbodgestuurde benadering;
- een risicogerichte van een systematische aanpak te onderscheiden;
- de principes en basisvoorwaarden van screening en vroegdetectie toe te passen en dit alles op een
coherente manier uit te leggen.
- Je kan de verschillende zorgniveau’s benoemen en de invloed van de visie op
gezondheid/zorgbeleid op het zorgaanbod en de zorgniveau ’s duiden.
- Je begrijpt de basisprincipes van de Triple Aim en WHO 2020 doelstellingen en kan deze op een
coherente manier uitleggen.
1. Curatieve zorg
De curatieve zorg houdt zich bezig met de behandeling en genezing van ziekte.
Uitdagingen in de curatieve zorg:
a) Veroudering van de populatie & betere behandeling van ziektes
dit zorgt voor meer en meer mensen met 1 of meerdere chronische aandoeningen: nood
aan shift van ziekte-georienteerde zorg naar zorg die vertrekt uit de doelstellingen van elke pt
noodzaak van interprofessionele samenwerking
b) Wetenschappelijke & technologische ontwikkelingen
shift van technologie van het ziekenhuis naar thuis, vermijden medicalisering van dagelijkse
leven, relevantie van zorg bepalen, budget gezondheidszorg, onterechte verwachtingen…
c) Socio-culturele ontwikkelingen
patiënt stelt zich meer op als consument; men moet langer werken, minder vrijwilligerswerk;
opvattingen kwaliteitsvolle zorg levenseinde, socio-economisch inequity…
d) Globalisering
publiek meer internationaal: andere health believes en andere cultural believes, mensen
reizen voor toegang tot bepaalde zorg te krijgen…
7
, 2. Preventieve zorg
De preventieve zorg bestaat uit zorginterventies met als doel een aandoening voorkomen of een
aandoening zo vroeg mogelijk op te sporen zodat men actie kan ondernemen om de negatieve effecten
ervan te beperken (secundaire preventie).
!opm. De schade van maatregelen mag niet groter zijn dan de schade die de ziekte kan aanrichten. De
maatregelen moeten in balans zijn met de winst. Kosten-baten verhouding.
Doel: Gericht op:
Gezondheid Determinanten van gezondheid:
Behouden - Beschermen - Bevorderen Risico & beschermende factoren
Gedragsgerelateerd
PREVENTIE?
Omgevingsgerelateerd
Ziekte
Voorkomen - Vroege signalisering
Ziekte/aandoening
Vaccinatie - Vroegopsporing
Het doel is gezondheid vrijwaren en als dat niet kan
is het ziektes en complicaties voorkomen en
beperken van de risicofactoren (factoren die modificeerbaar zijn).
Gezondheidsbescherming heeft als doel de bevolking te beschermen tegen gezondheidsbedreigende
factoren. Hierbij reageren beleidsmakers op alarmbellen van artsen/vanuit de epidemiologie adhv wet- en
regelgeving en handhaving van die wet- en regelgeving. Hierbij gaat het om het opsporen en vroegtijdig
onschadelijk maken van bekende gezondheidsbedreigende factoren.
Vb rookverbod, alcoholgrens, vettax…
Gezondheidsbevordering/promotie heeft als doel mensen controle te geven over
gezondheidsdeterminanten ter optimalisatie van gezonde levensstijl & sociale en fysieke omgeving via
gezondheidsvoorlichting, draagvlakverhoging en beleidsadvisering gericht op de gehele bevolking, een
afgebakende groep of op een individu.
Preventieniveaus
PRIMAIRE preventie SECUNDAIRE preventie
Ziekte voorkomen via wegnemen van de Detecteren van ziekte in een vroegtijdig
oorzaak. statium om zo een ernstigere
veiligheid en hygiëne, vaccinatie, ziektetoestand te vermijden.
voorlichting en wetgeving gerichte ziektescreening bij
=> Gericht op gezonde mensen risicogroepen
=> Gericht op ‘zieke’ mensen
TERTIAIRE preventie QUATERNAIRE preventie
Voorkomen van complicaties en Voorkomen dat een patiënt overbehandeld
ziekteverergering, beperken van verdere wordt.
schade, revalidatie… => Gericht op ziekte tgv behandeling,
=> Gericht op re-integratie ‘iatrogeen’
INDIVIDUELE preventie COLLECTIEVE preventie
Vraag-gestuurd owv risico bij 1 individu, Aanbod-gestuurd
behandeling en diagnostiek (doelgroepen/risicodomeinen)
door arts obv EBM-based richtlijnen! door overheid obv epidemiologisch
8
, onderzoek: collectieve doelstellingen x
aanpak, organisatie en programmatie
Vb. Vit D supplementen, Vb. Baarmoederhalskankerscreening,
BD meting bij familiale belasting cardiovasculair risicoprofiel bepalen
Welke risicofactoren zijn er in de populatie? Kunnen we die modificeren? Zo niet, moeten we kijken of we
die ziekte kunnen voorkomen of vroegtijdig opsporen. Een minimaal programma voor iedereen en een
bijkomend aanbod voor sommigen (risicoprofielen/-groepen).
3. Palliatieve zorg
Dit onderwerp komt terug in HC 4.
4. Zorgniveaus
Preventie vertrekt vanuit verschillende zorgniveas. De hoofdrolspeler in dit deel van het OPO, de
eerstelijnszorg(10 kenmerken), staat voor de rechtstreeks toegankelijke lokale zorg, zoals een huisarts,
thuisverpleging, maatschappelijke werker… . Je ziet hier eigenlijk alle mensen, acute en chronische
problemen, ongeacht leeftijd, geslacht en ziekten van individuen en representatie voor de samenleving
wat dit niveau dus geschikt maakt voor het in kaart brengen waar de problemen zitten. Bovendien zie je
mensen in een vroeg stadium, op het moment dat beslissingen moeten gemaakt worden adhv
risicobepaling. Van hieruit gebeurt de coördinatie van zorg, persoonsgericht, benadert op een proactieve
en reactieve manier en obv de bio-, psycho-, socio- & spirituele dimensie. Er is hier een langdurige
zorgverlener-patiënt relatie waarin je de patiënt in zijn gezondheid vertegenwoordigt.
Voorbeelden van actoren in de eerstelijnsgezondheidszorg: kind&gezin, CLB, wit-gele kruis, …
De tweede lijn is gespecialiseerde zorg na doorverwijzing van een huisarts, zoals een dermatoloog,
cardioloog, …
De derde lijn is gespecialiseerde zorg in het ziekenhuis of centra, zoals revalidatie, gespecialiseerde
ingrepen, …
De ‘nulde lijn’ is laagdrempelige zorg, zoals mantelzorg, crisiscentra, de zelfmoordlijn, …
5. Zorgvisie, zorgbeleid
Visie op gezondheidszorg volgens twee trends:
TRIPLE AIM
i) Verbeteren van zorg ervaren door inidvidu (persoonsgericht)
ii) Verbeteren van gezondheidstoestand op populatieniveau
iii) Reduceren van de kostprijs van zorg per individu
iv) (joy in work en gelijkwaardigheid)
Zorgvisie richt zich op de risico’s die ziekte met zich meebrengt en niet zozeer op de
ziekte zelf = anticiperen op het voorspelde/voorspelbare verloop zorg bepalen
HEALTH 2020 WHO Europe
Stelt een kader voor evidence-based gezondheidsbeleid, is ondertekend door 53 landen. Hun
doelstellingen:
9
, - Gezondheid en welzijn van d populatie significant verbeteren
- Ongelijkheden in gezondheid verminderen
- Publieke gezondheid versterken
- Persoonsgerichte zorgsystemen die universeel, toegankelijk, duurzaam en van goede kwaliteit zijn.
4 prioritaire werkpunten:
1. Investeren in gezondheid door
- Een levensloop-benadering
- Patient-empowerment
= een proces dat mensen helpt om controle te krijgen over hun eigen leven en dat hun capaciteiten
vergroot om actie te ondernemen over kwesties die zij zelf belangrijk vinden. We gaan inzetten op de
vaardigheden van patienten zelf om te zorgen dat ze genoeg regie en controle hebben over hun ziekte.
2. Bestrijden van gevolgen van meest voorkomende ziektes
- Overdraagbare aandoeningen vaccinaties, inlichtingen, voorbehoedsmiddelen…
- Niet-overdraagbare aandoeningen goed voor 86% overlijdens, 77% ziekte-last; ook
gedragsgerelateerde aandoeningen
3. Versterken van persoons-gerichte zorgsystemen
- Organisatie zodanig dat individuen, hun families en gemeenschappen centraal staan aanbod ifv noden
en determinanten.
- Zorgaanbod dat doelbewust een persoons-gericht perspectief aanbiedt zorg ifv individuele noden &
continu, responsief, holistisch, passenend en aanvaardbaar.
- Capaciteit en duurzaamheid garanderen met een laagdrempelige toegang, respons op acute noden en dat
persoonsgericht & evidence-based.
4. Creëren van ondersteunende omgeving & weerbare gemeenschappen
6. Community based healthcare
Community Oriented Primary Care
10
