Wij praten mee! Democratische praktijken in de 19e en 20e eeuw
Institution
Universiteit Leiden (UL)
Samenvatting Wij praten mee! van het tweede deel van de collegereeks omdat over het eerste deel een take-hometentamen werd afgenomen. Deze samenvatting is zowel van de hoorcolleges als de bijbehorende artikelen van de gastdocenten.
Wij praten mee! Democratische praktijken in de 19e en 20e eeuw
All documents for this subject (1)
Seller
Follow
Kayleighvanderburg
Reviews received
Content preview
PCNI: Wij praten mee! Democratische praktijken in de 19e en 20e eeuw
HC 8: Burgerschap zonder democratie? Het Russische model (19e eeuw) - H. Kern
Participatiesamenleving: minder staat en meer burgerinitiatief.
Palmer: zijn these was dat tot de 18e eeuw de vooruitgang (civiliseren en moderniseren)
vooral werd bedreven door monarchieën, maar in de 18e eeuw komt de burgerij tevoorschijn
en gaat zich emanciperen (krijgt ambities) -> 1750-1850 age of the democratic revolution
over de hele Westerse wereld. Democratie a.g.v. actieve burgers, dus burgerij stoot monarchie
omver. Instituties volgen dit initiatief waardoor men echt mee gaat praten.
Rusland is een uitzondering, deze norm gaat niet op want er is geen burgerij en geen
democratie. Verwijst naar Russische sonderweg. Er zijn geen actieve burgers en daarom geen
ontwikkeling tot democratie. Dit gaan we toetsen in het college. Is er geen burgerij? Is er geen
actieve participatie? Is er geen burgermacht?
Dit raakt aan een fundamenteel historisch probleem van:
Russisch exceptionalisme of essentialisme: is Rusland een geval apart met zijn eigen identiteit,
gebreken en waarden en normen. Moet Rusland zich niet spiegelen aan het Westerse
voorbeeld maar zich authentiek laten inspireren door de Slavische cultuur (Slavofielen die
tegenstellingen tussen het Westen en Rusland sterk benadrukken). Heeft Rusland haar eigen
ontwikkelingsgang gehad door de Mongoolse overheersing, Aziatische aspect, orthodoxe
religie -> cultuurfilosofische aspecten die laten zien dat Rusland een andere wereld is. Deze
opvatting vind je veel terug uit geschiedschrijving over Rusland ten tijde van de Koude
Oorlog.
Russisch-Westers faseverschil en convergentie: daartegenover staat dat juist in de periode van
veranderingen (glasnost, perestrojka onder Gorbatsjov en einde communisme en val van
Sovjet-Unie) dat er veel meer aan de andere kant gekeken wordt dus hoe ervaringen van de
Russische geschiedenis convergent is met het Westen en daar deel van uitmaakt maar dan in
een ander tempo en niet synchroon. Modernisering komt later, industrialisatie komt
geforceerd en democratisering is ook anders. Maar toch zie je wel dezelfde fenomenen zoals
de Verlichting, bureaucratisering en homogenisering van bestuursapparaat en dan wordt er
ineens een ander frame gegeven aan de Russische geschiedenis.
Artikel Bradley: over vrijwillige verenigingen, citeert ook een aantal quotes over hoe Rusland
wordt neergezet in de Koude Oorlog bijvoorbeeld; In Russia the state is everything and the
civil society is weak dus geen ruimte voor particulier initiatief. The strong state and the weak
society makes the whole system vulnerable to revolutionary action – duidelijk verband tussen
zwakte van de samenleving en het feit dat Rusland ten prooi viel aan de Bolsjewistische
Revolutie en te maken kreeg met totalitarisme. Bradley vat dit samen: it is a story of Russian
essentialism, it is a story of public action that was ill faithed, missing and primitive. Maar
waren de burgers echt weerloos in het totalitaire systeem, dit gaan we toetsen. Bradley was
echt een eyeopener, een paradigmashift, want particuliere initiatieven/civil society is niet zo
passief volgens hem. Tekst van Elise Wirtshafter is een hoofdstuk uit Cambridge History;
gaat over middengroepen in prerevolutionair Rusland en is zeer recent. Tekst van Anastasia
Tumova gaat over politieke mobilisatie van de Russische civil society in crisistijden.
,Vraag 1: wie zijn de burgers? Kern noemt dit middengroepen.
- Vragen naar sociale structuur, is er draagvlak voor burgerinitiatief en is er voedingsbodem
voor het (kunnen) nemen van initiatief. Zijn er Russische burgers?
- Russische samenleving is op een bepaalde manier geordend die problematisch is voor de
algemene vraag naar de burgerij. Prerevolutionaire samenleving lijkt op een
standensamenleving maar is dit niet, er zijn geen standen maar categorieën. Standen zijn
bepaalde groepen mensen die een rechtspositie deelden, maar in Rusland onderwierp de tsaar
zijn onderdanen aan hem en eigende hun eigendom zich toe om het vervolgens weer uit te
delen als beloning aan zijn dienaren. In deze 16e eeuwse Russische staat ingedeeld in groepen
die bepaalde verplichtingen hadden, iedereen was dienstplicht verschuldigd aan de staat. Dit
is het basisprincipe van de 4 rangen soslovia; van bovenaf door de staat ingedeelde groepen
en delen met elkaar een bepaalde taak met daarbij horende verplichtingen en voorrechten
(geen recht maar een gunst).
4 groepen zijn: dienstadel moet staatsdienst leveren (leger en bestuur) en in ruil daarvoor
worden zij landheren maar landbezit is voorwaardelijk zolang zij hun dienstplicht vervullen,
priesters zij hoeven geen fysieke dienstplicht of fysieke belasting te betalen maar ondertussen
moeten zij wel de bevolking opvoeden en legitimiteit van gezag te ondersteunen, stedelingen
zijn aan bepaalde ambachten gekoppeld en moeten belasting betalen om deze ambacht uit te
voeren, boeren vanaf de 16e eeuw steeds meer aan de grond, landheer en verplichtingen
gebonden en worden lijfeigenen die in de 17e eeuw voltooid is.
Dit systeem wordt steeds verder geperfectioneerd omdat de staat steeds meer verfijnd wordt
om de competitie aan te kunnen met Europa. Peter de Grote verfijnd in 1722 verder naar 14
rangen tsjiny en in dit systeem is geen bourgeoisie, geen vrije burgerij, vandaar vaak
gesproken over the missing bourgeoisie. In Rusland is het woord boerzjoei ook een
scheldwoord voor staatslieden, intellectuelen en het gewone volk. Het woord staat voor
zakkenvuller, decadentie en is dus niet welkom in de Russische cultuur.
- Wirtschafter laat zien dat het kastelstelsel heel primitief en schematisch in elkaar gezet is in
de 17e eeuw steeds meer gecompliceerd wordt. In die ontwikkeling en dynamiek ontstaat er
groepjes die niet meer passen binnen het stelsel, die buiten het systeem vallen.
* Dat is de betekenis van het woord raznotsjintsy (raznot = divers, tsjin = rang). Dit zijn de
mensen die niet tot een groep behoren, in het artikel van Wirtschafter wordt uitgelegd dat het
een paraplubegrip is geworden voor allerlei figuren zoals lagere civil servants, schrijvers,
gepensioneerde soldaten, studenten op universiteiten, kunstenaars, muzikanten etc. De
raznotsjintsy zijn ook bezig om als groep zich te manifesteren. Citaat uit artikel: mensen
schuilen bewust in deze categorie omdat they reveal the skill with which ordinary russians not
only evaded state authority but also manipulated official en social definitions in the interest of
personal security and profits. Dus voor hun eigen welbevinden was het heel handig om
raznotsjintsy te zijn want zij zijn niet gebonden aan allerlei verplichtingen en ontrekken zich
aan staatscontrole. Deze groep gaat steeds meer gebruik maken van hun outlaw-status om hun
persoonlijke belangen veilig te stellen. Dat ontwikkelt in de 18e eeuw zich ook in een meer
geestelijke richting en dan kom je bij de volgende middengroep.
* Obsjtsjestvo: middengroep en daarmee een soort vervanger voor de bourgeoisie. Dit woord
betekent letterlijk maatschappij waar hieronder wordt verstaan: de opgeleide mensen, wat je
zou kunnen zien als de beschaving dus mensen die tijd hebben om te lezen, muziek maken etc.
, Dit is de volgende groep die zich afzondert en naast eigenbelang veiligstellen ook een bepaald
sociaal bewustzijn vertegenwoordigt. Wirtschafter noemt het educated Russians were neither
the agents of government nor in the traditional sense its subject. Ze gingen dus niet alleen
maar als ambtenaren geld afpersen of als officier legers aanvoeren maar ze waren
onafhankelijk van de regering en tegelijkertijd waren ze ook geen onderdaan. Ze zitten dus
tussen de regering en onderdanen in. Maar wat doet deze groep met hun ontwikkeling?
Wirtschaft maakt een onderscheid tussen civic en civil society. Waarbij het begint bij de civic
society waarbij de obsjtsjestvo aanvankelijk hun ontwikkeling gebruiken voor hun eigen
morele perfectie, morele deugdzaamheid. Civil society is een stap verder en gaan ze kijken
naar sociale perfectie en wat er om hen heen gebeurt. Dit mondt uit in een nieuwe groep.
* Intelligentsia komen radicalen zoals Lenin uit voort, heel lastig begrip. Het betekent meer
dan hoog opgeleid (intelligent als objectief oordeel), het houdt een bepaalde attitude en
levenshouding in en is daarmee een subjectief begrip. Kenmerk van de intelligentsia is dat zij
zich kritisch opstellen en daarin verschillen zij van de obsjtsjestvo die slecht binnen de kaders
van Rusland en hun traditie perfectie te zoeken, maar de intelligentsia keert zich echt tot de
gevestigde orde. Kritisch t.o.v. de autocratie, de lijfeigenschap, machtswillekeur en
machtsmisbruik. In de 19e eeuw voegen zij de daad bij het woord door samenzweringen,
terroristische aanslagen, organiseren van pamfletten en campagnes en dit wordt uiteindelijk de
bron van de revolutionaire beweging in Rusland. Obsjtsestvo zitten de gevestigde burgers in
die niet kiezen voor confrontatie itt de intelligentsia als heethoofdige extremisten.
Wirtschafter laat heel goed zien dat wanneer je op zoek bent naar de middengroepen dat in de
geschiedschrijving de intelligentsia al het andere is gaan overstemmen hoewel er in de
Russische samenleving meer aan de hand is dan dat. Tegelijkertijd vindt er ook een
ontwikkeling plaats van:
* Professionals: die vinden wij vooral in het derde element en dat zijn de mensen die
verbonden zijn met de zemstvo’s (in steden heten ze doema’s)en dat zijn de lokaal gekozen
zelfbesturen die ingesteld zijn na de Boerenbevrijding (1861) omwille van de emancipatie van
de lijfeigenen. Na 1861 begint de moderne maatschappij met vrije burgers die gelijk zijn voor
de wet, er moet een oplossing worden gevonden voor de organisatie van deze net vrije
mensen. Zelfbestuur moet het gat opvullen van het gezag van de landheren. Zemstvo’s krijgen
bevoegdheden om belasting te heffen en met het geld daarvan personeel aan te stellen zoals
artsen, onderwijzers, brandweer etc. Deze professionals noemt men het derde element omdat
ze tussen landheren en boeren staan. Wirtschafter gaat hierbij in op de advocatuur omdat door
oprichting van de zemstvo’s er onafhankelijke rechtbanken ontstaan en daarmee ook
(straat)advocaten; professionals gaan het gat opvullen tussen volk en staat en zich daarmee
gaan manifesteren als een burgerij hoewel ze zo niet mogen heten maar wel hun taken doen.
Een mooi citaat hierbij is: in functional and organizational terms the zemstvo’s assemblies
can be called institutions of state and society (brug tussen staat en samenleving). The state-
society relationship that the zemstvo’s made possible clearly contributed to the emergence of
Russian civil society. Effective civil societies limited the power of government not by
disengaging from opposing constituted authority but by sharing in its exercise and if need be
challenging specific policies. De effectiviteit van deze civil society, dat derde element, lag
niet in het zoeken van de confrontatie maar juist in het zoeken van samenwerking met de
autoriteiten en daar waar nodig wat schuiven, manipuleren, behartigen en te laten bewegen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Kayleighvanderburg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for R87,01. You're not tied to anything after your purchase.
