Materie:
Enige iets wat ruimte beslaan + massa besit.
Atome:
Kleinste deeltjies waaruit materie bestaan.
Molekuul:
Twee of meer atome wat chemies gebind is met mekaar.
Element:
Suiwerstof wat nie in eenvoudiger stowwe opgebreek kan word nie bv. Fe, O2.
Verbinding:
Suiwerstof wat uit twee of meer verskillende elemente opgebou is. Elemente word chemies
aan mekaar verbind bv. H2O, NaCl.
Anorganiese verbindings:
Verbindings wat nie lewendige oorsprong het nie. Bevat nie element koolstof nie behalwe by
CO2 + is nie brandbaar nie.
Organiese verbindings:
Verbindings met lewendige oorsprong. Hulle bevat elemente C,H, O, P, S + N en is brandbaar.
Kohesie: Aantrekking tussen dieselfde tipe molekuul.
o Anorganies Adhesie: aantrekking tussen verskillende tipes
o Beheer temperatuur molekule.
o Vervoermedium Saam vorm dit kapillariteit – water styg op in nou
o 70% van liggaam – nodig vir kapillêre buisies, selfs teen swaartekrag
ondersteuning.
o Bron van O2 – nodig vir
asemhaling
o Anorganies
o Verskillende fases – vastestof,
o Opgeneem as soute uit voedsel
vloeistof, gas
o 2 tipes: makro elemente (word in groot
o Polêre molekuul – word gebind
hoeveelhede benodig), mikro elemente (word
deur waterstof bindings.
in klein hoeveelhede benodig).
o Oplosmiddel – medium vir
o Makro & mikro elemente verskil by plante en
chemiese reaksies.
diere.
o Sterk kohesie en adhesie kragte
o Tekort aan mineraalsoute – lei tot
gebreksiektes.
, Makro-en mikromineraalelemente wat mense nodig het:
Makro-
Funksies Gebreksiektes
elemente
Senu-impulsoordrag Senuprobleme, waterretensie, hoë
Natrium (Na)
Waterregulering in liggaam bloeddruk, osteoporose
Senu-impulsoordrag Moegheid, spierswakheid, krampe,
Waterregulering in liggaam stadige reflekse, onreëlmatige hartklop,
Kalium (K)
veranderings in gemoedstemming, droë
vel, aknee verhoogde urienproduksie
Versterk bene Osteoporose, onreëlmatige hartklop,
Kalsium (Ca)
Spierfunksie spierspasmas
Versterk bene Spierdisfunksie, senudisfunksie,
Energieproduksie osteoporose
Fosfor (P)
Struktureer fosfolipiede in
selmembrane, DNA, RNA, ATP
Mikro-
Funksies Gebreksiektes
elemente
Produseer hemoglobien Anemie, lusteloosheid
Yster (Fe) Deel van ensiemfunksie
Energieproduksie
Produseer die hormoon tiroksien Hipotiroïdisme, goiter (kropgeswel),
Jodium (I) Hou metabolisme in stand Kretinisme (miksedeem) en verstandelike
gestremdheid, Bors-en maagkanker
1. Stikstof (N) 1. Boor (B) 5. Mangaan (MN)
Word deur wortels uit grond opgeneem as nitrate. 2. Koper (Cu) 6. Molibdeen (Mo)
Produk van kompos, feses, en urine wat afgebreek 3. Yster (Fe) 7. Zinc (Zn)
word, kan toegedien word in die grond as nitrate 4. Chloor (Cl)
+ ammoniak.
2. Fosfor (P)
Word deur wortels uit grond opgeneem as fosfate
afkomstig van verrote plant + dier materiaal wat • Verskaf voedingstowwe aan plante.
ontbind. Kom ook vanaf kompos, feses, en urine. • Herstel grond se vrugbaarheid.
Gesteentes wat afbreek kan ook fosfor in die • Verbeter gewas gehalte.
grond vorm. Kan toegedien word in die grond. • Oormaat lei tot uitloging +
eutrifikasie.
Uitloging: Opgelosde soute in water wat uit grond verwyder word.
Eutrifikasie: Vind plaas agv. te veel bemestigingsstowwe wat in damme + riviere beland (veral
nitrate + fosfate) – lei tot algebloei wat sonlig blokkeer aan ander waterplante. Waterplante gaan
dood + ontbind – dus neem bakterieë toe + suurstof in water neem af en waterorganismes sterf.
